Hadži-Ismailova džamija jedan od simbola suživota u Nikšiću

Kao simbol dugovječnosti, kulture, tolerancije i tradicije, u nikšićkoj Grudskoj mahali nalazi se jedini sačuvani vjerski objekat za pripadnike islamske vjeroispovijesti građen u vrijeme vladavine Osmanske imperije Hadži-Ismailova džamija. Kroz njenu istoriju može se dosta toga naučiti i o razvoju grada pod Trebjesom kako pod osmanskom, tako i pod crngorskom vlašću.

Među brojnim kulturnim dobrima u gradu pod Trebjesom, Hadži-Ismailova džamija koja je 1987. godine proglašena za kultumo-istorijski spomenik treće kategorije, nesumnjivo zauzima posebno mjesto. Istoričar Sait Šabotić podsjeća na okolnosti u kojima je Hadži-Ismailova džamija građena, kao i na njen vjerski, istorijski i kulturni značaj, pišu Vikend novine.

“Među istoričarima postoji mišljenje da je Nikšić imao četiri džamije, međutim, iz istorijskih izvora se može saznati da se spominju još dvije. Vjerujem da ćemo iz dokumenata, do kojih će se dolaziti zahvaljujući tome što naši istoričari sada mogu otvoreno istraživati u osmanskih arhivima, u dogledno vrijeme saznati da li su, pored te četiri poznate, postojale još ove dvije. Jedina od tih preostalih džamija je džamija u Grudskoj mahali koj a je poznata pod imenom Hadži-Ismailova džamija. Ta džamija je skromnih dimenzija, sa jednim minaretom, četvorosvodnim krovom, sa trijemom koji je ispred ulaznih vrata i sa malenim džamijskim haremom, odnosno dvorištem koje je krasi. Džamija je imala i svoj tarih i zahvaljujući Petru Šobajiću natpis sa tog tariha je sačuvan, iako mi tarih danas nemamo. Taj tarih upravo saopštava da je džamija podignuta 1219. godine i da je njen vakif, odnosno graditelj bio Hadži Ismail Mehmednikić Lekić. On je bio trgovac i zahvaljujući svojim poslovima koje je vodio sa Dubrovnikom i Sarajevom, stekao je određenu količinu novca i smatrajući bogougodnim djelom pristupio je obnovi mosta na Duklu, koji danas nosi njegovo ime, i izgradnji džamije u Grudskoj mahali. Ako bismo 1219. hidžetsku godinu preračunali na godine savremene ere ispalo bi da je godina gradnje 1804. iako se u mnogim istriografskim radovima navodi da je datum njene izgradnje 1807. godine”, naglašava Šabotić.

DŽAMIJE BILE I PRVE OBRAZOVNE USTANOVE

U tom vremenu džamije nijesu bile samo mjesto za molitve vjernika već i prve obrazovne ustanove u kojima su učene osnovne vjerske pouke. Šabotić napominje da o tome svjedoči i sačuvana fotografija iz perioda okupacije 1917. godine.

“Na njoj jasno vidimo vjeroučitelja i jednu grupu učenika, što nam jasno svjedoči da je džamija služila za vjerske i obrazovne potrebe stanovnika Grudske mahale i Nikšića”, kaže Šabotić.

USPJEŠNO ODOLIJEVALA SVIM VREMENIMA

Nakon ulaska Nikšića u sastav Knjaževine Crne Gore 1877. godine sačuvana je i Hadži-Ismailova džamija, što je, uz podatak da se već 1879. godine ustanovljava Islamska zajednica u Crnoj Gori, prva na Balkanu, potvrda skladnog života više vjera i konfesija.

“To je pokazivalo jedan dalekosežni pogled Knjaza Nikole Petrovića. U takvim okolnostima muslimansko stanovništvo Nikšića je uživalo sva vjerska prava i slobode u Knjaževini Crnoj Gori što je takođe veoma bitno istaći. Egzistirala je ta džamija kroz sve istorijske epohe i periode koji su prolazili i dolazili i u kojima je tadašnje stanovništvo islamske religije imalo svoga udjela”, napominje Šabotić.

Džamija u Nikšiću više puta je i rekonstruisana uz posebnu brigu o njenoj autentičnosti.

“Negdje 1936. godine iz jednog novinskog članka saznajemo da su za potrebe Hadži-Ismailove džamije izdvojena određena sredstva kako bi se izveli građevinski radovi, da bi negdje nakon Drugog svjetskog rata 1987. godine, bila izvršena temeljna sanacija za šta je tadašnji Republički zavod za zaštitu spomenika izdvojio značajna sredstva, nakon čega je džamija proglašena kulturno-istorijskim spomenikom treće kategorije”, dodao je Šabotić.

Naredna sanacija izvršena je 2001. godine kada je zamijenjena krovna konstrukcija za šta je, dijelom, učestvovalo tadašnje Ministarstvo vjera, a ostali novac sakupljen je putem donacija.

“Godine 2008. džamija je dobila četiri lijepe levhe koje su urađene na iznik keramici i to je bio dar Šarika Tare, čuvenog biznismena i vlasnika korporacije ‘Enka’, koji je nedavno preminuo, a koji je svoje porodično porijeklo vezivao za Nikšić. Zahvaljujući tom daru unutrašnjost Hadži-Ismailove džamije je, u estetskom pogledu, znatno obogaćena”, naglašava Šabotić.

Hadži-Ismailova džamija u Nikšiću uspješno je odolijevala i raznim devastacijama, posebno u periodu kada je vjerski život u Nikšiću, pa i u čitavom regionu bio sveden na minimum.

“Kroz nepovoljne istorijske okolnosti koje su bile prisutne u posljednjoj deceniji, kada se rješavala jugoslovenska ratna drama, i kada je nacional šovinizam izbio na površinu, 1993. godine, ostalo je zabilježeno, eksplodirala je eksplozivna naprava u kojoj je neznatno oštećen minaret džamije. Ranije je postojao i plan o izmještanju džamije, na lokaciji gdje se danas nalazi muslimansko groblje na Bistrici, ali do toga nije došlo zahvaljujući džematlijama, odnosno vjernicima”, rekao je Šabotić.

PRIMJER SUŽIVOTA

Pored islamskih vjernika, džamiju u Nikšiću često posjećuju i pravoslavni vjernici posebno za vrijeme Ramazanskog i Kurban-bajrama, što je čini jednim od simbola suživota u gradu pod Trebjesom.

“U Nikšiću imamo srećnu okolnost da u ovom gradu egzistiraju vjerski objekti svih religija. Mi ovdje imamo i pravoslavne crkve, imamo muslimansku bogomolju i katoličku bogomolju. I naravno, kada to posmatrate u kontekstu suživota, svi normalni, zdravi i dobronamjerni ljudi, ljudi koji vjeruju u Božju riječ i u Božju namjeru, oni uvijek ispoljavaju dobra djela i vjeruju u harmonizovani vjerski suživot”, napominje Šabotić.

Istoričar kaže i da su brojni primjeri kako u prošlom, tako i u današnjem vremenu suživota, koji su povezani sa Hadži-Isimailovom džamijom čime Nikšić može da se ponosi.

“Jedna od interesantnijih priča, čiji sam neposredni svjedok, vezana je za našeg sugrađanina Ivana Draškovića, čija kuća se nalazi u neposrednoj blizini Hadži-Ismailove džamije. Jedne prilike Ivan je došao kod mene i kazao mi da je u svojoj kući, koja pripada najstarijim objektima u Nikšiću, otkrio jednu serdžadu (molitvena prostirka) i da bi želio da je pokloni Hadži-Ismailovoj džamiji i kaže ‘ovoj našoj džamiji, iz tih njegovih riječi, mislim da je dovoljno spoznati koliko pojedini ljudi imaju dobru namjeru i koliko imaju zdrav odnos u pogledu suživota i svega onoga što inače krasi taj život u Nikšiću”, zaključuje Šabotić.