Ukupna prosječna ocjena visokoškolskih ustanova kad je u pitanju dostupnost podataka, na skali od 1 do 5, je 2.39, zbog čega bi pitanje transparentnosti moralo biti više u fokusu nadležnih obrazovnih institucija.
To je saopšteno na predstavljanju nalaza analize stanja u oblasti transparentnosti rada visokoobrazovnih institucija u Crnoj Gori „Univerzitetski zidovi“, koju je uradio Centar za građansko obrazovanje (CGO), u okviru projekta “Javni novac, javni pristup – koliko su transparentne ustanove visokog obrazovanja u Crnoj Gori“, uz podršku Hajnriih Bel fondacije.
Saradnica na programima u CGO, Mira Popović, pojasnila je da su, prilikom analize, provjeravali dostupnost najbitnijih podataka po osam oblasti od posebnog interesa na sajtovima četiri univerziteta i četiri samostalna fakulteta – Univerziteta Crne Gore (UCG), Univerziteta Mediteran, Univrziteta Donja Gorica, Univerziteta Adriatik, Fakulteta za državne i evropske studije, Fakulteta za internacionalni menadžment u turizmu, Fakulteta za poslovni menadžment i Fakulteta za crnogorski jezik i književnost.
Ona je kazala da su svi dokumenti ili grupe dokumenata ocjenjivani zasebno, u skladu sa posebno postavljenim parametrima i mjerilima, a da je ocjena jedne obrađivane oblasti prosječna ocjena zbira svih dokumenata, koji su bili predmet istraživanja unutar te oblasti.
Govoreći o UCG, Popović je kazala da je od ukupno 47 dokumenata koja su bila predmet istraživanja i koja bi morala biti dostupna na sajtu UCG, dostupno njih 40, uz napomenu da su neki dostupni i na engleskom jeziku, ali da ne postoji dokumentacija o akreditaciji i licenci UCG.
„Kad je u pitanju organizacija, neujednačena je praksa objavljivanja podataka. Rektorski kolegijum jedini ima objavljene biografije članova, ali bez kontakata. Upravni odbor i Senat nemaju biografije ili kontakte osim spiskova članova. Ne postoje zapisnici sa sjednica Upravnog odbora, a posljednje odluke su iz maja 2018. Ubjedljivo najnetransparentnije tijelo je Sud časti za koji postoji samo Odluka o osnivanju, a bez ijednog mišljenja ovog tijela ili drugih materijala sa sjednica“, navela je Popović.
„Studijski programi su dostupni na svakom sajtu fakulteta, sa ECTS katalozima. Ishodi učenja su dostupni direktnom pretragom ili u vidu kratkog objašnjenja onoga što studenti mogu očekivati tokom studija. Centri na UCG imaju različite prakse objavljivanja podataka“, rekla je Popović.
Kad su u pitanju zapošljeni na UCG, Popović je kazala da su podaci dostupni na fakultetima na kojima su angažovani, ali ne na sajtu UCG, „iako za to postoji predviđen odjeljak na sajtu UCG“, a da je znatno bolja situacija u dijelu podataka koji se odnose na projekte i publikacije.
U osvrtu na repozitorijum, ona je ukazala na poboljšanje kroz Phaidra sajt, na kojem postoji određeni broj radova. „Međutim, katalog master radova je i dalje prazan, tako da lista naučnih radova služi samo kao pregled teza. Često ne postoji link ili se dokumenti ne mogu skinuti na lični računar“, pojasnila je ona.
Najslabiju ocjenu UCG bilježi u transparentnosti finansijskog poslovanja, kazala je ona, uz objašljenjeje da se objavljuju samo konsolidovani finansijski izvještaji koji su nedovoljni za razumijevanje tokova novca na ovoj instituciji.
„Podaci o ugovorima su zastarjeli. Podaci o javnim nabavkama ne postoje na sajtu UCG, samo na Portalu javnih nabavki, a za potrebe ovog istraživanja nije provjeravana njihova ažuriranost i kompletnost“, rekla je Popović.
Govoreći o studentskim pitanjima, Popović je kazala da ne postoje podaci o izdatim diplomama, kao i broju studenata, „a uslovi studiranja su šturo opisani u za to predviđenom dijelu sajta“.
„Informacije o predavanjima, rezultatima ispita i drugih pitanja od značaja za studente su u zavisnosti od fakulteta objavljene ili ne na njihovim zasebnim sajtovima“, navela je Popović.
Ona je kazala da je UCG dobio prosječnu ocjenu 3.17.
Popović je, predstavljajući analizu za Univerzitet Mediteran, kazala da je ta visokoškolska ustanova dobila prosječnu ocjenu 2.77.
„Od ukupno 36 dokumenata, koja su bila predmet istraživanja, 14 je dostupno. Na sajtu nema preciznih podataka o načinu organizacije rada, niti je dat organogram ustanove. Podaci o organima su djelimično dostupni“, rekla je Popović.
U dijelu studijskih programa navela je da postoje spiskovi studijskih programa sa ECTS katalozima, kao i da je brošura ishoda učenja objavljena, ali da ti dokumenti nijesu u open data formatu.
„Ne postoji pregledan spisak akademskog osoblja angažovanog na Univerzitetu Mediteran, ali se nastavno osoblje i njihove biografije, nalaze na zasebnim fakultetskim jedinica. Projekti koje je sprovodio Univerzitet Mediteran su dostupni na sajtu, kao i objavljene publikacije“, navela je Popović.
Ona je upozorila da na sajtu Univerziteta Mediteran ne postoji repozitorijum master radova, doktorskih teza i naučnih radova.
Akademski kalendar je, kako je pojasnila Popović, dostupan na sajtu, ali su informatori dati na zasebnim fakultetskim sajtovima.
„Nema javno dostupne evidenciju o izdatim diplomama i dopunama diploma, broju studenata, prosječnoj prolaznosti i dužini trajanja studija. Informacije o predavanjima su dostupne“, kazala je Popović.
Prezentujući nalaze za UDG, ona je navela da je prosječna ocjena te institucije 2.52.
„Od ukupno 36 dokumenata, koja su bila predmet istraživanja, devet je identifikovano na sajtu UDG, od kojih je sedam dostupno samo direktnom pretragom. Nešto više dokumenata se može pronaći na zasebnim sajtovima fakulteta“, navela je Popović.
Ona je ukazala da ne postoji organogram ustanove, navodeći da je spisak članova Rektorskog kolegijuma dostupan, ali bez kontakata ili biografija.
„Na sajtu UDG-a postoje spiskovi studijskih programa sa ECTS katalozima, ali nisu dostupni podaci o ishodima učenja. Kad su u pitanju zapošljeni, spisak je dostupan na sajtu sa biografijama i bibliografijama predavača, pri čemu su podaci o gostujućim profesorima daleko detaljniji od onih za predavače iz Crne Gore“, rekla je Popović.
Ona je kazala da postoje spiskovi projekata na zasebnim fakultetima, zajedno sa programima mobilnosti, ali da ne postoji repozitorijum master radova, doktorskih teza i naučnih radova.
„Na sajtu UDG-a su dostupni podaci koji su od značaja za studente, poput informacija o predavanjima, polaganjima, rezultatima ispita, akademski kalendar itd. Nema javno dostupne evidencije o izdatim diplomama i dopunama diploma, broju studenata, prosječnoj prolaznosti i dužini trajanja studija“, kazala je Popović.
Najmlađi crnogorski Univerzitet Adriatik ima prosječnu ocjenu 2.41, a Popović je navela da od ukupno 36 dokumenata koja su bila predmet istraživanja, 31 nedostaje na sajtu te visokoškolske ustanove.
„Podaci o strukturi univerziteta nisu jasni samim uvidom u sajt. Sajtovi fakulteta su informativniji, ali ni oni nemaju objavljene sve podatke. Na sajtu nema podataka o Rektorskom kolegijumu, i osim imena predsjednika Senata i Skupštine osnivača nijesu dostupna imena članova ovih tijela“, rekla je Popović.
Ona je kazala da postoje spiskovi studijskih programa na svim fakultetima, dok ECTS katalozi nisu dostupni na dva fakulteta, kao i da su ishodi učenja dostupni samo na Fakultetu za saobraćaj, komunikacije i logistiku Budva.
„Kad su u pitanju zapošljeni, spiskovi sa biografijama i kontaktima su dati na stranicama fakulteta, ali njihova informativnost varira“, istakla je Popović.
Ona je, govoreći o Fakultetu za državne i evropske studije (FDS), kazala da je ta viskoškolska ustanova dobila prosječnu ocjenu 2.56.
„Deset od 22 dokumenta, koja su bila predmet ovog istraživanaja, su dostupni na sajtu ustanove. Dostupne su informacije o dekanu, ali ne postoje podaci o članovima tijela fakulteta. Način organizacije je dat u vidu objašnjenja, a ne organograma. Na sajtu su dostupni spiskovi studijskih programa, ECTS katalozi i cijevi izučavanja predmeta umjesto ishoda učenja“, rekla je Popović.
Kad su u pitanju zapošljeni, kako je navela, njihov spisak je dat na sajtu u zasebnoj kategoriji, a biografije sa kontaktima predavača se mogu skinuti sa sajta.
„Publikacije su dostupne na sajtu, ali programi mobilnosti nisu jasno izdvojeni. Ne postoji repozitorijum radova. Postoje najave odbrana radova. Informacije o predavanjima, obavještenja i spiskovi studentske prakse su dostupni, ali nema evidencija o izdatim diplomama“, navela je Popović.
Najlošije ocijen je Fakultet za internacionalni menadžement u turizmu, sa prosječnom ocjenom 1.43.
„Od 20 pretraživanih dokumenata, samo je utvđeno postojanje djelimične informacije o međunarodnim saradnjama. Nema dostupnih podataka o organizaciji ili upravljačkim tijelima. Na sajtu su dostupni podaci o studijskim programima, ECTS katalozi ali bez ishoda učenja. Ne postoji spisak zapošljenih predavača“, rekla je Popović.
Fakultet za poslovni menadžment je dobio prosječnu ocjenu 1.74.
„Dostupna su dokumenta o licenci i akreditaciji ustanove. Ovo je jedina ustanova koja je objavila zaseban organogram. Nema podataka o članovima organa osim kontakata rektora i njegove biografije. Na sajtu su dostupni podaci o studijskim programima, ECTS katalozi ali bez ishoda učenja. Postoji spisak predavača, ali bez kontakata ili biografija, a ne postoji ni repozitorijum radova“, istakla je Popović.
Govoreći o Fakultetu za crnogorski jezik i književnosti, Popović je kazala da je ta ustanova dobila prosječnu ocjenu 2.52.
„Deset od 21 dokumenta je dostupno na sajtu ove ustanove. Spisak dekana i prodekana sa biografijama postoji, ali bez kontakata, dok je spisak članova Upravnog odbora i bez biografija i kontakata. Na sajtu su dostupni podaci o studijskim programima, ECTS katalozi, ali bez ishoda učenja. Spisak zapošljenih sa biografijama je dostupan“, navela je Popović.
Ona je rekla da postoji pregled diplomskih radova, ali je upozorila da nisu objavljeni finansijski izvještaji.
Izvršna direktorica CGO, Daliborka Uljarević, ocijenila je da sumarni podaci analize opominju na brojne nedostatnosti sistema u domenu dostupnosti opštih akata, načina organizacije i repozitorijuma, ali i, kako je kazala, navode i određene pozitivne primjere.
„CGO, kroz ovo istraživanje, nije provjeravao istinitost podataka, već samo njihovu dostupnost. Međutim, i na nivou dostupnosti, ukupna prosječna ocjena svih ustanova je 2.39, ili jezikom škole dovoljna odnosno prelazna, a to svakako nije dovoljno dobro za potrebno poboljšanje kvaliteta i efikasnosti u radu ovih ustanova“, ocijenila je Uljarević.
„Pitanje transparentnosti bi moralo biti više i u fokusu nadležnog Ministarstva prosvjete, kao i novoosnovane Agencije za obezbjeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju, a posebno kad je riječ o onim ustanovama visokog obrazovanja koje dio sredstava za svoj rad dobijaju iz Budžeta Crne Gore“, istakla je Uljarević.
Govoreći o preporukama, Uljarević je rekla da je potrebno sprovoditi mjere jačanja integriteta na svim visokoobrazovnim ustanovama.
„Zakonom o slobodnom pristupu informacijama potrebno je nedvosmisleno utvrditi obavezu svih visokoobrazovnih ustanova da objavljuju informacije o svom radu, a imajući u vidu da i privatne ustanove vrše djelatnost od javnog značaja, što bi podrazumijevalo objavljivanje identičnog seta podataka na sajtovima ovih ustanova, a posebno i finansijskih izvještaja i eksternih revizija istih“, istakla je Uljarević.
Ona je navela i da je potrebno da Državna revizorska institucija napravi reviziju poslovanja UCG, jer to nije urađeno, kako je podsjetila deset godina u kojima je UCG iz Budžeta dobio preko 140 miliona eura.
„Agencija za obezbjeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju bi trebalo da sprovodi kontinuirani monitoring dužine trajanja studija na svim ustanovama, prolaznosti studenata i dobi u kojoj najčešće završavaju studije, kako bi se mogla napraviti procjena efekata reforme u u obrazovanju kvalitetnih kadrova preko prosječne ocjene studiranja i smanjenja dužine studiranja“, istakla je Uljarević.
Ona je navela i da je potrebno učiniti dostupnim spiskove studenata koji su završili osnovne studije, master i doktorske na visokoobrazovnim ustanovama na kojima su te diplome stekli po akademskim godinama, a u cilju, kako je pojasnila, verifikacije prolaznosti studenata i sprječavanja pojave “kupovine diploma”.
Ona smatra da je potrebno i uvesti zakonsku obavezu svih visokoobrazovnih institucija da pohranjuju završne diplomske, master i doktorske radove svojih studenata u otvorene elektronske repozitorije, ali i da se javno objavljuju imena mentora za čije se studente utvrdi da su plagirali rad.
„Agencija za obezbjeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju bi trebala da napravi rang listu visokoobrazovnih ustanova, pri čemu transparentnost njihovog rada traba da bude jedan od parametara po kojima će se ove ustanove rangirati i od kojih će zavisiti njihova konačna pozicija,“ zaključila je Uljarević.
Koordinator programa u fondaciji Hajnrih Bel, Milan Bogdanović, smatra da univerzitet treba da bude visoko na listi prioriteta, „u društvu sa visokim stepenom učešća građana kojem stremimo“.
„S tim u vezi, naša fondacija je prepoznala CGO kao važnog strateškog partnera, i zadnjih nekoliko ciklusa naše saradnje i podrške je bilo posvećeno temi visokog obrazovanja, akademskoj čestitosti, korupciji u visokom obrazovanju i borbi protiv plagijata“, naveo je Bogdanović.
On je ocijenio da je, u regionu, potrebna promjena društvene klime, u kojoj, kako je pojasnio, studenti ne prezaju od učešća u radu tijela svog univerziteta, „i u tome ne vide samo poligon za svoje potencijalno učešće u partijskoj politici, već način da usmjere rad obrazovne institucije koju su odabrali na obostarnu korist“.
„Zato su neophodni jači mehanizmi monitoringa i evaluacije, i ovaj projekat na tom polju daje svoj doprinos“, istakao je Bogdanović.
Prezentacija je okupila i predstavnike visokoobrazovnih institucija, a tokom diskusije, prorektorka UCG, Nataša Kostić, ocijenila je da u toj obrazovnoj instituciji postoji prostor za napredak i da će detaljno proučiti analizu CGO-a.
„UCG-u je u najvećem i najboljem interesu da bude transparentan. Ne čini mi se da imamo bilo šta da skrivamo i želimo da sarađujemo sa zainteresovanim stranama“, rekla je Kostić.
