MMF potvrdio da stečaj u dvjema bankama nije ugrozio bankarski sistem

Vesna Šofranac

Na osnovu posljednjih raspoloživih podataka za 13 banaka u sistemu, odnosno podataka sa kraja maja 2019. godine, u jednogodišnjem periodu, ključne bilansne pozicije bilježe rast, i to: aktiva 8,51 odsto, krediti 8,95 odsto, depoziti 6,16 odsto i kapital 11,42 odsto, kaže u intervjuu Dnevnim novinama guverner centralne banke Crne Gore Radoje Žugić.

Guverner Žugić ističe da su u toku aktivnosti na dodatnom unapređenju kapaciteta bankarske supervizije i stvaranju pretpostavki za adekvatnu primjenu novog regulatornog okvira koji je u pripremi. Ističe da je izuzetno zadovoljan nedavnim razgovorima sa delegacijom MMF-a, njihovom ocjenom da CBCG ide u pravom smjeru, a posebno konstatacijom da “nije bilo prelivanja efekata intervencije u dvije nesistemske banke na širi bankarski sektor”, što je sve vrijeme od uvođenja stečaja u Atlas i IBM banci CBCG i tvrdila.

“Osim pozitivnih ocjena kada su u pitanju ekonomski rast Crne Gore i fiskalna konsolidacija koju Vlada odlučno sprovodi i koja značajno doprinosi unapređenju stanja javnih finansija, predstavnici MMF-a su, tokom prethodne misije, analizirali i situaciju u našem finansijskom sistemu. Generalna ocjena je da se CBCG kreće u ispravnom smjeru kada je riječ o aktivnostima usmjerenim na unapređenje strukture, instrumenata i procesa bankarske supervizije i sprečavanja pranja novca. Uz to, predstavnici MMF-a dijele stav CBCG o značaju implementacije planirane revizije kvaliteta aktive bankarskog sistema (AQR). Zajedno smo konstatovali da će AQR doprinijeti adekvatnijem vrednovanju kolaterala u postupku klasifikacije aktive i izdvajanju rezervacija za potencijalne kreditne gubitke u bankama, što će ukupan bankarski sektor učiniti još stabilnijim i otpornijim na potencijalne nepredviđene gubitke”, kaže guverner Centralne banke Crne Gore.

DN: MMF procjenjuje rast crnogorskog BDP na tri odsto u narednom periodu, uz ocjenu da postoje rizici da može biti manji zbog kompleksnih ekonomskih događaja, te da se dug države mora smanjiti. Kako Vi procjenjujete finansijska kretanja u državi?

ŽUGIĆ: Prema prognozama CBCG, stopa rasta BDP-a u ovoj godini iznosiće oko tri odsto, što je u skladu sa projekcijama MMF-a, Evropske komisije i Svjetske banke. Nakon izuzetno visoke stope ekonomskog rasta od 4,9 odsto u prethodnoj godini, naša projekcija za 2019. godinu je niža, usljed jakog baznog efekta u posljednjih šest godina. I u ovoj godini očekujemo da će nosioci ekonomskog rasta biti: turizam, zasnovan na rastu kvaliteta turističke ponude; energetika, podstaknuta izgradnjom novih energetskih postrojenja i građevinarstvo, dominantno usljed nastavka gradnje autoputa i turističkih i energetskih objekata. Prema preliminarnim podacima MONSTAT-a, realna stopa rasta BDP-a u prvom kvartalu 2019. godine iznosila je tri odsto.

Na osnovu do sada raspoloživih podataka, ne vidimo opasnost od faktora koji bi reducirali ovu stopu. Ipak, smatramo da samo snaženjem fiskalne održivosti, uz finansijsku stabilnost i sprovođenje strukturnih reformi, možemo održati projektovane visoke stope ekonomskog rasta.

DN: Jeste li Vi, kao guverner CBCG koja je često bila na udaru javnosti od uvođenja stečaja u dvije banke, zadovoljni razgovorima sa misijom MMF?

ŽUGIĆ: Izuzetno sam zadovoljan razgovorima u okviru posljednje posjete delegacije MMF-a, kao i ukupnom saradnjom koju imamo sa ovom veoma važnom međunarodnom institucijom.

Istina je da je CBCG bila “na udaru” dijela javnosti od uvođenja stečaja u IBM i Atlas banci i da su se često čule tvrdnje da su ova dva događaja “poljuljala” stabilnost bankarskog sistema. U namjeri da argumentovano demantujemo ovakve tvrdnje, a sa krajnjim ciljem da umirimo deponente i sačuvamo stabilnost finansijskog sistema, tokom prethodnih mjeseci smo imali veoma frekventnu komunikaciju sa javnošću. Redovno smo objavljivali informacije o stanju glavnih bankarskih indikatora na nivou sistema, koji su potvrđivali da ne postoje rizici za deponente drugih banaka.

Posebno smo zadovoljni što je MMF u Završnoj izjavi prethodno pomenute misije potvrdio naše tvrdnje, konstatujući da “nije bilo prelivanja efekata intervencije u dvije nesistemske banke na širi bankarski sektor”.

DN: Kakva je danas situacija u Centralnoj banci Crne Gore, odnosno da li ste se vratili na nivo kakav je CBCG imala prije uvođenja stečaja u IBM i Atlas banci?

ŽUGIĆ: Uvođenjem stečaja u IBM i Atlas banci prestala je potreba za angažovanjem dijela zaposlenih na poslovima privremene uprave u navedene dvije banke. Svi zaposleni obavljaju redovne obaveze, u skladu sa opisom radnih mjesta koja pokrivaju i programom rada CBCG.

U toku su aktivnosti na dodatnom unapređenju kapaciteta bankarske supervizije i stvaranju pretpostavki za adekvatnu primjenu novog regulatornog okvira koji je u pripremi. Nedavno smo formirali Komitet za superviziju, kao stručno savjetodavno tijelo, sa funkcijom unapređenja nadzora nad poslovima kontrole banaka.

DN: Kakvi su trendovi kretanja u bankarskom sistemu Crne Gore?

ŽUGIĆ: Na osnovu posljednjih raspoloživih podataka za 13 banaka u sistemu, odnosno podataka sa kraja maja 2019. godine, u jednogodišnjem periodu, ključne bilansne pozicije bilježe rast, i to: aktiva 8,51 odsto, krediti 8,95 odsto, depoziti 6,16 odsto i kapital 11,42 odsto. Ove kategorije bilježe značajan rast i u odnosu na kraj 2018. godine, pa je tako aktiva porasla 3,97 odsto, krediti 7,23 odsto, depoziti 2,67 odsto i kapital 5,21 odsto.

Agregatni koeficijent solventnosti, kao relativni pokazatelj adekvatnosti kapitala, na kraju prvog kvartala 2019. godine je iznosio 16,64 odsto, što je značajno iznad propisanog minimuma od 10 odsto.

Na kraju maja 2019. godine učešće nekvalitetnih kredita u ukupnim kreditima iznosilo je 4,75 odsto, dok je u istom periodu prethodne godine njihovo učešće iznosilo 6,33 odsto. U odnosu na kraj 2018. godine, ovaj pokazatelj bilježi smanjenje od 0,49 procentnih poena. Takođe, ukupni krediti koji kasne preko 90 dana predstavljaju 2,94 odsto ukupnih kredita, dok su u uporednom periodu prethodne godine predstavljali 4,29 odsto ukupnih kredita.

DN: Kakvi su pokazatelji profitabilnosti banaka?

ŽUGIĆ: I pokazateji profitabilnosti banaka bilježe pozitivan trend u odnosu na uporedni period prethodne godine, pa je ukupan profit na nivou sistema, na kraju maja 2019. godine, iznosio 26 miliona eura.

U posmatranom jednogodišnjem periodu (31.05.201831.05.2019.) ukupni depoziti (isključujući depozite Atlas banke i IBM) bilježe rast u iznosu od oko 192 miliona eura, odnosno 6,16 odsto. Likvidna aktiva, takođe, u posmatranom jednogodišnjem periodu bilježi rast, i to od 53 miliona eura, odnosno 6,16 odsto, pri čemu se i dalje nalazi na visokom nivou i predstavlja 21,07 odsto ukupne aktive.

DN Ima li trenutno u Crnoj Gori “ranjivih banaka”?

ŽUGIĆ: Termin “ranjive banke” se odnosi na banke koje su u prethodnom periodu imale kvalifikovano mišljenje eksternih revizora na njihove finansijske iskaze. Kao što je poznato, “ranjivim” su u prethodnom periodu označene tri banke, od kojih su dvije otišle u stečaj. Na osnovu posljednjih raspoloživih podataka, treća banka je iskoračila u prethodnom periodu i uspjela da dodatno unaprijedi parametre svog poslovanja. Naglasio bih da je ova banka bila u kontinuitetu predmet neposredne kontrole u prethodnih pet godina. Na osnovu posljednjih raspoloživih informacija, navedena banka ima koeficijent solventnosti iznad 12 odsto, poslovala je na profitabilnoj osnovi i održava visok nivo likvidne aktive od preko 20 odsto ukupne aktive, sa formiranim rezervama likvidnosti u obliku državnih obveznica.

DN: Što su planovi za budući period, koji su Vam prioriteti?

ŽUGIĆ: CBCG nastavlja da posvećeno radi na daljem jačanju stabilnosti i razvoju finansijskog sistema u cjelini, sprovodeći intenzivne aktivnosti na unapređenju regulatornog okvira, snaženju supervizije i jačanju segmenta prevencije pranja novca.

Poseban segment naših aktivnosti u narednom periodu biće usmjeren na unapređenje platnog prometa. Uvažavajući značajne inovacije u industriji plaćanja i ubrzani razvoj digitalizacije, CBCG sagledava sve mogućnosti uvođenja servisa instant plaćanja u doglednom vremenu.

Nema selektivnosti u kontroli niti skrivanja podataka

DN: U javnosti su cesto prozivali CBCG da navodno vrši selektivne kontrole, da odbijate superviziju kako bi zaštitili domaće banke, odnosno pojedine domaće banke. Vaš komentar?

ŽUGIĆ: Takvi komentari su paušalni i u potpunosti neutemeljeni. Prilikom pripreme plana kontrola, Centralna banka se ne rukovodi kriterijumom vlasništva banke, već njenim rizičnim profilom, pozicijom na nivou sistema i rezultatima posljednje neposredne kontrole.

Tokom 2018. godine, od 15 banaka koje su poslovale u tom periodu, 12 je bilo predmet neposredne kontrole, odnosno 80 odsto ukupnog broja banaka. Centralna banka primjenjuje konzervativnu politiku vršenja neposrednih kontrole, tako da u kontinuitetu vrši veliki broj neposrednih kontrole na godišnjem nivou, kojima su obuhvaćene skoro sve banke u sistemu.

DN: Prozivali su Vas i da krijete podatke…

ŽUGIĆ: Bilo je u javnosti i komentara da CBCG “taji podatke o kontroli banaka” i time, navodno, krši načelo transparentnosti, što je ocjena koja je iznijeta apsolutno paušalno, bez osvrta na zakonsko rješenje koje precizira da izvještaji o kontroli banaka sadrže podatke i informacije koji predstavljaju bankarsku, odnosno poslovnu tajnu, te stoga imaju povjerljiv karakter. Zakonom o bankama je propisano da Centralna banka ove podatke ne smije učiniti dostupnim trećim licima, osim u izuzetnim slučajevima propisanim zakonom. Napomenuo bih da je ovo pitanje na isti ili sličan način riješeno i u zemljama regiona i Evrope i da je primarna namjera ovakvih zakonskih rješenja očuvanje zdrave konkurencije na bankarskom tržištu i, posredno, zaštita stabilnosti ukupnog finansijskog sistema.

Depoziti bilježe rast od 2,67 odsto

DN: Na kom nivou su depoziti u prvoj polovini ove godine, u odnosu na isti period prošle?

ŽUGIĆ: U periodu od kraja prošle godine do maja 2019. godine, ukupni depoziti (isključujući depozite Atlas banke i IBM) bilježe rast od 2,67 odsto.

Pored navedenog, ohrabruje činjenica da je došlo i do rasta prosječnog stanja depozita. Naime, za 13 banaka u sistemu, u periodu od decembra 2018. godine do kraja maja 2019. godine, prosječno stanje depozita je poraslo za 83 miliona eura, odnosno za 2,58 odsto.

Interesovanje za otvaranje novih banaka je stalno prisutno

DN: Postoji li interesovanje za otvaranje neke nove banke, ko je u pitanju?

ŽUGIĆ: Interesovanje za otvaranje novih banaka je u kontinuitetu prisutno. Bez obzira na navedeno, još nemamo u proceduri formalno podnesenih zahtjeva za dobijanje dozvole za rad banke. Stav Centralne banke po navedenom pitanju je u potpunosti jasan: svi reputabilni investitori, koji ispunjavaju uslove propisane Zakonom o bankama, odnosno čije porijeklo novca je neupitno, sa dokazanim novčanim tokovima kojima mogu podržati poslovanje banke u Crnoj Gori i održivim poslovnim planovima su dobrodošli.