Glavni elektroenergetski inspektor Blagota Novosel smatra da je potrebno preispitati projektna rješenja i način korišćenja hidropotencijala, radi obezbjeđenja optimalnih i održivih rješenja. On je u intervjuu Vikend novinama istakao da se za donošenje odluka treba sprovesti analiza po sistemu “4 E”
“Potencijalne resurse, po meni, treba koristiti, ali za donošenje odluka mora se sprovesti kvalitetna i cjelovita analiza po sistemu “4 E”-energija, ekonomija, ekologija, efikasnost-efikasno korišćenje resursa i efikasno korišćenje električne energije”, ukazao je Novosel.
Šta je tačno zadatak elektronenergetskog inspektora? Koliko energetskih inspektora ima u Crnoj Gori?
Novosel: Po Zakonu o energetici, elektroenergetska inspekcija vrši nadzor u oblastima projektovanja, proizvodnje, izgradnje, eksploatacije i održavanja objekata za proizvodnju, prenosa, distribucije električne energije i drugih elektroenergetskih postrojenja i instalacija. Elektroenergetska inspekcija ima pravo i dužnost da nadzire primjenu zakona, normativa, standarda i tehničkih propisa u oblasti elektroenergetike. U Odsjeku za elektroenergetsku inspekciju trenutno su tri inspektora, a u prethodnom periodu ih je bilo dvoje.
Da li je u opisu Vašeg posla i kontrola velikih objekata, poput podmorskog kabla, vjetroelektrana Možura i Krnovo, malih hidroelektrana? Šta je njihovim kontrolama utvrđeno?
Novosel: Objekti za koje je postavljeno pitanje su objekti za proizvodnju i za prenos električne energije. Prema tome, svi takvi objekti su predmet inspekcijske kontrole elektroenergetske inspekcije u postupku pribavljanja energetske dozvole i odobrenja za izgradnju, u toku izrade tehničke dokumentacije za izgradnju objekata, pri izgradnji elektroenergetskih objekata, odnosno izvođenju radova na montaži i ugradnji instalacija, uređaja i opreme, pri obavljanju djelatnosti proizvodnje, prenosa i distribucije električne energije i snabdijevanja i pri održavanju i eksploataciji objekata, u okviru nadležnosti inspekcije.
Svaki od ovih objekata pojedinačno je objekat inspekcijskog nadzora u svim fazama, od pribavljanja dozvola za izgradnju do pribavljanja upotrebne dozvole, a nakon toga i predmet kontrole održavanja i eksploatacije u smislu obezbjeđenja sigurnog i pouzdanog pogona, saglasno zakonu i propisima. Upotrebne dozvole su pribavljene kako za vjetroelektrane Krnovo i Možuri, tako i za sve male hidroelektrane koje su puštene u rad, što znači da su objekti izgrađeni u skladu sa revidovanom projektnom dokumentacijom i u skladu sa zakonom i propisima. Tokom inspekcijskih kontrola izgradnje navedenih objekata utvrđivana su odstupanja od zakona i propisa, pa je elektroenergetska inspekcija u svim slučajevima preduzela mjere i izdala naloge za otklanjanje nepravilnosti i usklađivanje svih postupaka sa zakonom i propisima.
Kako ste zadovoljni realizacijom izgradnje malih hidroelektrana? Poštuju li koncesionari sve stavke ugovora, ali i Zakon o energetici?
Novosel: Elektroenergetski inspektor u okviru svojih nadležnosti vrši nadzor pri izgradnji malih hidroelektrana, kao i pri eksploataciji i proizvodnji električne energije. Kontrola elektroenergetske inspekcije podrazumijeva provjeru usklađenosti izgradnje ovih objekata sa tehničkim propisima i Zakonom o energetici. Kontrola poštovanja koncesionih ugovora nije nadležnost elektroenergetske inspekcije, već Ministarstva ekonomije.
Ako bih iznio lični stav, smatram da je potrebno preispitati projektna rješenja i način korišćenja hidro potencijala, radi obezbjeđenja optimalnih i održivih rješenja. Potencijalne resurse, po meni, treba koristiti, ali za donošenje odluka mora se sprovesti kvalitetna i cjelovita analiza po sistemu “4 E” energija, ekonomija, ekologija, efikasnost-efikasno korišćenje resursa i efikasno korišćenje električne energije.
Da li su energetski inspektori svakodnevno na terenu i šta kontrolišu?
Novosel: Elektroenergetski inspektor vrši inspekcijski nadzor kod subjekata nadzora radi kontrole usklađenosti postupaka sa zakonom i propisima u okviru propisane nadležnosti. Inspekcijski pregledi se obavljaju po planu, po zahtjevu stranaka i po inicijativama, a vrše se i kontrolni pregledi. Inspektor u toku kontrole utvrđuje činjenično stanje u vezi sa postupcima subjekta nadzora za konkretni objekat, u smislu sprovođenja zakona i propisa. Kontrola se vrši radi zaštite javnog interesa, zaštite potrošača, kontrole kvaliteta usluga koje pruža subjekat nadzora i posebno kontrole obezbjeđenja uslova bezopasnosti. Mora se napomenuti da je, pored obaveze kontrole postupanja primjene propisa radi obezbjeđenja sigurnog, pouzdanog pogona elektroenergetskih objekata i kvaliteta isporuke električne energije, prioritet obezbjeđenje propisanog postupanja radi zaštite ljudi i imovine od opasnog dejstva električne struje. Kada se utvrde nepravilnosti inspekcija preduzima mjere propisane Zakonom o inspekcijskom nadzoru za otklanjanje nepravilnosti. Po isteku ostavljenog roka za otklanjanje nepravilnosti vrši se kontrolni pregled da bi se utvrdilo izvršenje naloga. U vezi sa zahtjevima subjekata nadzor, vrši se utvrđivanje opravdanosti zahtjeva i donose akti, saglasno zakonu i propisima, u vezi sa pravom stranke po podnesenom zahtjevu.
Koji su, prema Vašem mišljenju, najveći problemi elektroenergetskog sektora Crne Gore?
Novosel: Treba istaći da je energetski sektor Crne Gore u procesu reforme u cilju usaglašavanja sa energetskim sektorom Evrope, a što se ostvaruje implementacijom Direktiva EU za oblast energetike. To je vrlo kompleksan proces sa mnogo izazova i zahtijeva angažovanje svih nadležnih institucija. Zakonom o energetici se određuju energetske djelatnosti, uređuju uslovi i način njihovog obavljanja radi kvalitetnog i sigurnog snabdijevanja krajnjih kupaca energijom, podsticanja proizvodnje energije iz obnovljivih izvora i visokoefikasne kogeneracije, način organizovanja i upravljanja tržištem električne energije i gasa, kao i druga pitanja od značaja za energetiku, sve u skladu sa Direktivama.
Moj stav je da se implementacija EU Direktiva, odnosno sprovođenje Zakona o energetici uspješno sprovodi. Ipak, smatram da je neophodno inovirati Strategiju održivog razvoja Crne Gore i utvrditi dugoročni strateški razvoj energetskog sektora Crne Gore, vodeći računa o sadašnjem stanju enegretskog sektora, savremenim evropskim trendova po pitanju pravaca razvoja energetike, tehnološkom napretku u ovoj oblasti i na taj način opredijeliti kako optimalno i održivo koristiti energetski potencijal Crne Gore i razvijati energetski sektor u saglasnosti sa Strategijom održivog razvoja Crne Gore.
Kako ocjenjujete rad EPCG, CEDIS-a, CGES-a i njihov odnos prema Zakonu o energetici?
Novosel: Ocjena rada subjekata nadzora, od strane inspekcije, se svodi na to da li se postupa u skladu sa Zakonom i propisima i da li je usluga koju pružaju u skladu sa propisanim kriterijumima kvaliteta, a sa tog aspekta pogon objekata EPCG, CGES i CEDIS je pouzdan i siguran. Kvalitet usluge (propisane granice odstupanja napona, dužina trajanja prekida u isporuci i drugo) nije, za značajan broj potrošača, u propisanim granicama. To se posebno odnosi na dio distributivnih potrošača. Ovakvo stanje nije posljedica samo trenutnog rada energetskih subjekata, već veliki problem nepropisnog građenja objekata bez planske dokumentacije, pa samim tim i bez adekvatnog priključenja na elektroenergetsku infrastrukturu u dugom prethodnom periodu, neizgrađenost elektroenergetske infrastrukture, problem građenja objekata u zoni elektroenergetskih objekata, posebno u gradskim sredinama, pitanja imovinskih odnosa za zauzimanje prostora za energetske objekte.
Sve ovo doprinosi kašnjenju u izgradnji objekata, otkazu pogona, kvaru na postojećim objektima, nemogućnosti da se obezbijedi napajanje potrošača nakon kvara na nekom od objekata. Naravno neophodno je, pored ovih problema, rješavati i unaprijediti vođenje i upravljanje pogonom mrežnih sistema (prenos i distribucija) na savremeni način, ali vodeći računa o stepenu izgrađenosti postojeće mreže. Takođe, mora se tražiti mogućnost da se potrošači obezbijede sa napajanjem po kriterijumu pouzdanosti “n-1″u slučaju otkaza jednog pravca napajanja uključuje se napajanje iz drugog izvoragdje je to god moguće, a za ruralna područja tražiti alternativna rješenja, naravno vodeći računa da svaki potrošač, saglasno Zakonu o energetici i propisima, dobije uslugu snabdijevanja električnom energijom.
Prema nalazima inspekcija, u kakvom su stanju Termoelektrana Pljevlja i hidroelektrane Piva i Perućica?
Novosel: Proizvodni objekti Termoelektrana Pljevlja i hidroelektrane Piva i Perućica su u pogonu dugi niz godina i za njih je propisima i godišnjim bilansom utvrđen period kad se vrše remonti i zimske njege. Redovni remont svih proizvodnih objekata EPCG je izvršen u skladu sa propisanim procedurama, saglasno planu i Elektroenergetskom bilansu za prošlu godinu, a obavljaju se na način da se obim radova utvrđuje prema potrebama pogona, pogonskim događajima u prethodnom periodu i propisanim periodičnim kontrolama, ispitivanjima i zamjeni amortizovane opreme. Elektroenergetska inspekcija je utvrdila da su rokovi u izvještajnoj godini dosljedno ispoštovani i nije bilo prigovora na kvalitet sprovedenih remonata.
Na osnovu ovih činjenica očekuje se da pogon ovih objekata u tekućoj godini bude siguran i pouzdan. Dugoročno, u toku su značajne investicione aktivnosti na proizvodnim objektima koje treba da stanje poboljšaju i pro duže vijek trajanja ovih proizvodnih jedinica. Navodim samo najznačajnije: u HE Piva izvršen je kapitalni remont Agregta Al. Kapitalni remont agregata A2 i rekonstrukcija sistema upravljanja završava se u februaru ove godine, kapitalni remont agregata A3 u periodu 2020-2021. godine. U TE Pljevlja je u završnoj fazi postupak ugovaranja realizacije projekta ekološke rekonstrukcije, kojom će se produžiti vijek trajanja pogona za sljedećih 20 godina. U HE Perućica u toku je postupak realizacije projekta zamjene blok transformatora T1-T5 (tri godine za završetak), kapitalni remont svih agregata i ugradnja novog agregata A8.
Izrečeno 2.730 eura kazni
Koliko su kontrola obavili tokom prošle godine? Tom prilikom, koliko je nepravilnosti utvrđeno, koliko su iznosile izrečene kazne i koliko je njih naplaćeno?
Novosel: U prošloj godini elektroenergetska inspekcija je izvršila ukupno 740 inspekcijskih kontrola, u kojima je utvrdila 285 nepravilnosti. Za počinjene prekršaje u prethodnoj godini inspektori su izdali četiri prekršajna naloga sa novčanim kaznama u ukupnom iznosu od 2.730 eura.
