Memorijalnim skupom ispred Centra bezbjednosti Herceg-Novi danas u podne obilježeno je 29 godina od ratnog zločina deportacije bosansko-hercegovačkih izbjeglica i dalje bez krivične pravde za žrtve, bez spomenika, bez dana sjećanja i izvinjenja policije za nezakonito hapšenje civila i njihovo izručenje u svojstvu talaca vojsci Bosanskih Srba u maju 1992. godine, saopšteno je iz Akcije za ljudska prava.
“Od najmanje 66, a prema nekim procjenama i preko 80 izručenih civila, najviše Muslimana, iz sabirnog centra u Herceg-Novom preživjelo je samo 12. Nezvanična, građanska, Crna Gora svake godine, već 17 godina, odaje počast žrtvama ovog ratnog zločina, a ovo je 12. memorijalni skup pred zgradom Uprave policije u Herceg Novom”, navodi se saopštenju.
Skup su organizovale nevladine organizacije Akcija za ljudska prava, Centar za građansko obrazovanje i Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA, a učestvovali su predstavnici političkih stranaka:, Građanski pokret URA, Bošnjačka stranka, Socijaldemokratska partija, DEMOS-a i Socijaldemokrate. Skupu je prisustvovao i Alen Bajrović, sin deportovanog Osmana Bajrovića, čiji posmrtni ostaci još uvijek nijesu pronađeni, građanski aktivista Aleksandar Saša Zeković, kao i predstavnici nevladinih organizacija Broj 19, Adamas, Evropska asocijacija za pravo i finansije (EALF) i građani Emil Redžematović i Orhan Šahmanović.
“Prvi put ove godine skupu su prisustvovale i predstavnice ministra unutrašnjih poslova Sergeja Sekulovića, Jelena Ćorluka i Dijana Popović, njegove savjetnice. I ove godine, kao i prošle, skupu su zvanično prisustovali predstavnici Uprave policije, i to, pomoćnik direktora Uprave policije Zorana Brđanina, Dragan Klikovac, i novoizabrani načelnik Centra bezbjednosti Herceg Novi, Predrag Žižić. I ove godine smo pokazali da ne dopuštamo da se žrtve ovog ratnog zločina zaborave, da zahtijevamo utvrđivanje krivične odgovornosti i dostojan memorijal za žrtve”, navodi se u saopštenju.
Iz HRA podsjećaju da je crnogorska policija u maju 1992. nezakonito uhapsila najmanje 66 civila starosti od 18 do 66 godina, koji su u Crnu Goru izbjegli od rata koji je već buktao u Bosni i Hercegovini, i da ih je kao taoce predala vojsci bosanskih Srba pod vođstvom Radovana Karadžića i Ratka Mladića da im posluže za razmjenu ratnih zarobljenika.
“O ovoj činjenici svjedoče pisana dokumenta i pravosnažna presuda krivičnog suda. Svi izručeni iz Herceg-Novog 27. maja 1992. su neposredno nakon toga ubijeni, dok je druga grupa 25. maja 1992. upućena u koncentracioni logor u Foču (KPD), i od njih je samo nekolicina preživjela. Još uvijek nisu pronađena tijela svih žrtava deportovanih iz Herceg-Novog 27. maja 1992. godine, niti se pouzdano zna mjesto na kome su stradali”, pojašnjavaju u HRA.
Žrtve ovog zločina su nesporne, dodaju, Crna Gora je njihovim porodicama poslije četvorogodišnjeg suđenja na osnovu poravnanja platila naknadu štete zbog nezakonitog djelovanja crnogorske policije koje je dovelo do tragičnih posljedica. Da su nezakonito uhapšeni i izručeni kao taoci utvrđeno je i pravosnažnom krivičnom presudom u Crnoj Gori, kao i presudom Haškog tribunala u predmetu Krnojelac (upravnik logora u Foči).
Međutim, sud u Crnoj Gori nije kaznio ovaj zločin. Očekuje se odluka Evropskog suda za ljudska prava u sporu sa Crnom Gorom koji je pokrenula grupa majki, ćerki i sestara stradalih žrtava, zato što država nije poštovala ljudsko pravo na život i zabranu mučenja jer nije obezbijedila krivičnu pravdu.
“HRA, CGO, ANIMA i nekadašnji član Savjeta za građansku kontrolu rada policije, Aleksandar Saša Zeković, prije deset godina (2011. godine) uputili su tadašnjim vlastima tri inicijative od kojih ni jedna do danas nije prihvaćena: 1) predsjedniku Skupštine Crne Gore, Ranku Krivokapiću, i svim šefovima poslaničkih klubova da se proglasi Dan sjećanja na žrtve zločina deportacije izbjeglica 1992. godine; 2) predsjedniku Vlade Crne Gore Igoru Lukšiću, ministru unutrašnjih poslova Ivanu Brajoviću i ministru kulture Branislavu Mićunoviću, kao i tadašnjem predsjedniku Skupštine Opštine Herceg-Novi, Dejanu Mandiću – da se podigne spomen obilježje žrtvama deportacije izbjeglica 1992. godine ispred objekta Uprave policije u Herceg Novom, i tako podrži želja porodica stradalih žrtava; 3) da crnogorska policija uputi javno izvinjenje zbog nezakonitog hapšenja i izručivanja izbjeglica njima neprijateljskoj vojsci Srpske Republike BiH”, ističu u saopštenju.
Novom predsjedniku Skupštine Aleksi Bečiću, 19. maja ove 2021. godine takođe su, dodaju, uputili inicijativu da Skupština proglasi Dan sjećanja.
Inicijativu za podizanje spomen obilježja žrtvama deportacije izbjeglica uputićemo svim odborničkim klubovima Skupštine Opštine Herceg Novi nakon formiranja vlasti u toj opštini.
Izvršna direktorica HRA Tea Gorjanc Prelević kazala je da deportacija, a zapravo, lov na taoce po crnogorskom primorju za potrebe vojske Srpske Republike u Bosni i Hercegovini, bio je ratni zločin, iako to crnogorski sudovi, pod političkim pritiskom, nijesu utvrdili.
“Zbog toga Evropska komisija svake godine ponavlja da su presude o ratnim zločinima bile zasnovane na greškama”, rekla je ona.
Savjetnik NVO Centar za građansko obrazovanje Miloš Vukanović kazao je da će se sljedeće godine obilježiti tri decenije od jedne od najmračnijih trenutka naše savremene istorije.
“Trenutka kada su se u Crnoj Gori lovili oni koji su tražili spas u njoj, trenutka kada su crnogorke ulice postale deportaciona zona za nepoželjne. Kao dodatna so na ranu, način na koji je ovaj slučaj procesuiran u crnogorskom pravosuđu nesumnjivo pokazao da crnogorsko pravosuđe nije imalo profesionalne hrabrosti da svoj posao radi u skladu sa zakonom, a da tadašnja politička elita nije ni hjela ni mogla da napravi otklon i preuzme odgovornost za zločine sopstvene prošlosti, a samim tim cijelu Crnu Goru zarobio pod opterećenjem 90ih”, rekao je on.
