Litije u doba korone

Piše
Milorad Popović

Velike Abrahamove (Avramove) religije, judaizam, hrišćanstvo i muhamedanstvo, propovijedaju kulturu života, štoviše – vječni život. Zato je u hijerarhiji laži najmalignija teološka laž, koja zloupotrebljava čovjekov strah od smrti, i nemoć da spozna, je li duh vječan ili se, zajedno s tijelom, pretvara u prah, u ništavilo. Bezbrojni su primjeri, od cezaropapizma, Vizantije, u kojoj je ,,Bog mlađi cezarev brat“, do recentnih izopačenja učitelja vjere u islamskom i hrišćanskom svijetu, gdje se kultura života pretvara u kulturu smrti, koja je neodvojiva – kauzalno je povezana – s kulturom laži.

Vratimo se samo trideset godina unatrag, u vrijeme “događanja naroda”, kada su srpski teolozi, kaluđeri i popovi Srbe proglasili za “nebeski narod”. To jest, narod mimo naroda, kao i to je njihov patron Sveti Sava drugačiji od svih ostalih hrišćanskih bogougodnika, uz rame Isusa Hrista.

Jer, kako kaže Justin Popović, “svetosavski čovek je bogočovek a evropski čovek je čovekobog”. Iz ovih premisa nastala je i sintagma ,,nebeski narod“, koja je davala emocionalnu i iracionalnu dubinu za novi, reciklirani velikosrpski nacionalizam, nakon pada komunizma. Nikolaj Velimirović, ljotićevski ideolog i duhovni otac Amfilohija Radovića, upoređujući Adolfa Hitlera sa Svetim Savom(!), kaže da je Hitler “shvatio da je nacionalizam bez vere jedna čista anomalija, jedan hladan i nesiguran mehanizam”.

Kleronacionalisti

Srpski teolozi, da bi prostom svijetu – i mediokritetskoj inteligenciji – ulili osjećaj posebnosti, bogomdane istorijske misije, uz Kosovski mit, pridodali su mit o Svetom Savi, koji je, prema njihovom učenju, stvorio srpsku naciju sedamsto godina prije Francuske revolucije, od kada datiraju ostale moderne evropske nacije. Zato Amfilohije Radović tvrdi da su Zapadne nacije ogrezle u porok i licemjerje, i da su namjerne da unište Srbe, koji čuvaju “najdublje pamćenje”, jer dok je Srba, takvih kako ih je oblikovalo svetosavlje, Evropljani ne mogu mirno i neuznemireno da žive “u ovom trulom svijetu, zadojeni duhom nekrofilije, u mrtvačnici zemaljskoj”.

Kleronacionalistički fanatici, relativizuju dobro i zlo, pravdu i nepravdu, jednim specifičnim makijavelizmom: nijesu gadljivi na sve što im ide u prilog, pa ni na bivše ateiste, čak i na bivše saradnike tajne komunističke policije, ratne zločince, kriminalce svih vrsta, ukoliko ih mogu upotrijebiti za svoje ciljeve. Moglo bi se kazati da postoji obostrana fascinacija između svetosavskih vjeroučitelja i ratnih zločinaca.

Srpska pravoslavna crkva je bila gotovo beatifikovala komunističkog apartčika Slobodana Miloševića – u crkvenim trafikama, pored ikona Svetoga Save i ostalih svetaca, prodavali su Miloševićeve postere – sve dok nije izgubio rat u Hrvatskoj. Blagosiljali su i druge zločince, među kojima i one što su u Hagu osuđeni za genocid. Svetosavski popovi neosjetljivi su na stradanja i smrt inovjeraca, ali, i samih Srba, ukoliko to pridonosi ideologiji krvi i tla i njihovoj tlapnji o izuzetnoj misiji „nebeskog naroda“.

Može poginuti hiljadu, sto hiljada ili million Srba, ako podupiru fantazme klera o tome da je ,,nebeski narod“ uvijek i samo bio nevina žrtva. Ali pritom da ne strada nijedan pop ili kaluđer! Na početku rata u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini bezmalo su svi monasi i svještenici pobjegli iz Zagreba, Osijeka, Splita, Sarajeva, Tuzle, Mostara… A 1995, u vrijeme “Oluje”, popovi su bježali ispred nejači kojoj je Milan Martić bio naredio da se evakuiše.

Srpski kleronacionalisti, svetosavci, nijesu izvukli nikakvu pouku iz nesagledivog – prije svega moralnog i političkog poraza – koji je srpska nacija doživjela u ratovima nakon raspada SFRJ. Jedino što su naučili nakon svega je da tamo gdje su vojno poraženi budu kooperativni i zagovaraju multikulturalnost: srpski episkopi mlađe generacije koji služe u Hrvatskoj, Portfirije Perić i Jovan Ćulibrk, te ,,lepi“ Grigorije, doskorašnji episkop hercegovački u čijoj eparhiji je i Dubrovnik, pokazuju pomirljivost sa novim stanjem Srba u Hrvatskoj, ali u doba tzv. protesnih litija u Crnoj Gori, jednako su bili opaki kao i stari jastrebovi, Amfilohije, Atanasije, Irinej…

Ideologija krvi i tla

U toj produženoj opsesiji ideologijom krvi i tla – nakon gubitka “Republike Srpske Krajine” i Kosova – ostala su dva, po njihovom mišljenju dohvatljiva cilja: formalno pripajanje Republike Srpske Beogradu, i ponovno konvertovanje crnogorske unutrašnje i spoljašnje politike na velikosrpski kurs, što bi bila prva faza vraćanja Crne Gore u zamišljenu Srpsku federaciju.

Srpska pravoslavna crkva je nakon 21. maja 2006. godine ostala jedina pansrpska institucija u Crnoj Gori, pa je preuzela na sebe dio poslova koje su do tada vodile beogradske obavještajne i propagandne službe. Ovo se očitovalo u pokušajima državnih udara 2015. i 2016. godine. SPC je u pripremi prevrata bila glavna adresa, sigurna kuća, za razne srpske i ruske ekstremiste, pisce, novinare, obavještajce, paravojne jedinice kamuflirane u ceremonijalne kozačke odrede, vojne veterane, itd.

Crnogorska vlast koja je nekako, uz nevjerovatno srećne okolnosti, spriječila krvavi državni udar 2016, i kasnije bila pod velikim pritiskom, iznutra i spolja, da je tobož izmislila cijelu priču o puču kako bi pobijedila na izborima, nije imala snage ni volje da istraži ulogu srpskih popova i kaluđera u pripremi planiranog puča, iako su imali za to mnogo indicija. (Većina osuđenih je 15. oktobra 2016, noć uoči planiranog oružanog napada na Skupštinu Crne Gore, boravila u manastiru Ostrog, a istu noć iz Beograda je bilo pristiglo više autobusa „hodočasnika“).

Nakon neuspjelog oružanog prevrata SPC je shvatila da je nasilna, oružana promjena vlasti, odnosno prozapadnog političkog kursa, kompromitovana, pa su srpski jereji i njihovi pozadinski štabovi, ispred sebe isturili Boga, dakako srpskog Boga, koji se tobož naljutio na jednu bezbožničku, korumpiranu, nepravednu, antisrpsku vlast i njene podržavaoce.

Svetosavski Bog, čiji je izaslanik Amfilohije Radović, štiti Srbe od svakakvih nepravdi, pa i u imovinskim sporovima: jer svetosavsko-amfilohijevski Bog nije se odrekao siromaštva, episkopskih dvorova, luksuza, turističkog biznisa i rentijerstva, i u Crnoj Gori je vaskrsnuo upravo onda kad je crnogorska vlast namjerila da vrati u državno vlasništvo sakralno blago koje je podlovćenskoj državi silom oduzeto nakon aneksiji Srbiji 1918. Stoga Amfilohije veli da narod u Crnoj Gori ,,najbezbožniji dio našeg srpskog naroda, danas je krenuo za Gospodom, od djeteta do starca“.

To jest, Gospod i narod su se udružili da spriječe vraćanje državi njenih otetih bogomolja, od kojih su neke nezakonito upisane i na kaluđersko ime sadašnjeg uzurpatora trona Svetog Petra Cetinjskog! Valja se podsjetiti da su Amfilohijev Bog i taj vjerni narod što ga slijedi na ,,protesnim litijama“ spavali u vremenu razaranja i smrti, kad je diljem bivše Jugoslavije ubijeno više od sto hiljada ljudi, mahom civila, a proćerivano sa svojih ognjišta nekoliko miliona Albanaca, Bošnjaka, Srba, Hrvata.

“Ko se crnim zadoji Đavolom obešta se njemu dovijeka”, rekao je pjesnik, Tajnovidac, kako ga nazva Amfilohije. (Sreća Amfilohijeva što Tajnovidac nije u prilici da prisustvuje njegovom molebanu u porti Cetinjskog manastira, jer kako je bio gord i prijek – sjetimo se što je odgovorio onom katoličkom popu kad mu je ponudio da cjeliva lanac kojim je tobož bio vezan apostol Petar – sve bi kaluđere što ćeraju vjernike da se mole klečeći, s noge na nogu, izbacio preko manastirskih vrata).

Razaranje nasljeđa

Aktuelni mitropolit SPC je početkom devedesetih doveden od strane Miloševićeve vlasti, pored živog mitropolita Danila Dajkovića – još sredinom osamdesetih godina visoki političko-policijski dužnosnici iz Srbije tražili su od svojih drugova iz Titograda da se Amfilohija postavi za koadjutora ondašnjem mitropolitu Dajkoviću – s jednim velikim zadatkom, da zatre trag svemu crnogorskome što se ne uklapa u u jedinstveni srpski nacionalni korpus. On to radi posvećeno do fanatizma, grubo i bezobzirno: gradi hramove u srpsko-vizantinskom stilu, a stare bogomolje, koji su kulturno-istorijski spomenici, dograđuje, devastira, komercijalizuje na najskandalozniji način.

Kad mu je to konjukturno poziva se na Svetog Petra Cetinjskog, Njegoša i kralja Nikolu, a istovremeno razara istinsko duhovno i političko nasljeđe ovih velikih crnogorskih muževa.

No, Amfilohije Radović ne mijenja samo stoljetnu arhitekturu crnogorskih crkava i manastira nego i tradicionalne rituale crnogorske crkve, kalemeći nekakve srpske i grčke običaje, kakvi se nikad nijesu praktikovali u Crnoj Gori. Tako je uveo klečanje prilikom moljenja i plivanje za krstom u januaru mjesecu, uz to i pjesme i muziku iz srpsko-vizantinske tradicije, pa i recentne himne, na primjer, zloglasne Jedinice za specijalne operacije iz Kule: ,,Ponovo gori Nemanjića plamen / stasaju momci tvrdi kao kamen“.

K tome, tradicionalni naziv ,,pop“ promijenio je u ,,otac“, iako je patronimično bratstvo Popović gotovo u svakom crnogorskom plemenu. (Glasoviti Crnogorci, koji su bili i svještenici, ostali su u narodnom pamćenju, kao pop Jovan Plamenac, pop Milo Jovović, pop Đoka Mijušković… a danas su to ,,otac“ Gojko, ,,otac“ Velibor, ,,otac“ Momčilo ).

Ni tradicija litija, svečanih povorki koje se izvode za velike praznike ili za prestanak suše, rata ili kakve druge pošasti, nije sveta Ristu Radoviću. Ove tzv. protesne litije – čiji je povod bio izglasavanje Zakona o slobodi vjeroispovijesti – sa barjacima, krstovima i ikonama, i srpskim nacionalnim znamenjem, protivne su dogmama i tradiciji istočno-pravoslavne crkve. SPC je prošla burne vjekove, od Nemanjića, turske okupacije, do titoističke vladavine, i nikad se nije, na ovaj ili drugi način, pobunila protiv vlasti.

Eto, i danas, kolikogod se žale na položaj Srba u Hrvatskoj i na Kosovu, ni tamo nijesu organizovali ,,protesne litije“. U Crnoj Gori misle da su na ,,meko ugazili“: da je država slaba, da je vlast slaba, da je narod praznovjeran.

Amfilohije je seljačko dijete i dobro zna praznojvjerje prostog svijeta. Crnogorci su se više bojali kletvi Svetoga Petra nego mača njegovih perjanika. Novosađanin Emil Čakra, koji je bio na Cetinju 1858. godine, u svom putopisu, između ostalog zabilježio je narodna vjerovanja o Ivanu Crnojeviću: ,,Kad munja sine i grom zagrmi, Crnogorac veli: ljuti se Ivo, kad je suva godina i po suvom vremenu jednom i dažd udari onda opet veli: propištao Ivo Bogu pod prestolom gledajući muku sirotinje, te nebo suze proronilo…“

Batina sujevjerja

I danas kod školovanih i naizgled ozbiljnih ljudi postoje tragovi sujevjerja, a kleronacionalističke ropotarnice, u doba “litija”, počele su javljati nove opsjene: dvije ikone su proplakale; u jednom snijegom prekrivenim drvetom pojavio se Amfilohijev lik; u katakombama Ostroga rodilo se dijete s krilima, to jest srpski anđeo; saobraćajni policijac doživio saobraćajni udes jer je zaustavio minibus Ostroškog manastira…

No, ne bavi se samo Amfilohije i tabloidi vradžbinama nego i njegovi pobočnici: „otac“ Gojko Perović, koji je u “protesnim litijama” dobio ulogu Amfilohijeva Šolevića, pošto ne može pridobiti Cetinjane sirovim svetosavljem, koristi porodične tragedije, bolesti, čak i žensku neplodnost, da bi ih zaveo, i okrenuo prema srpskoj crkvi, koja je u Cetinju nepopularna, pogotovo od devedesetih godina kad su Amfilohijeve pristalice vatrnim oružjem ranile dva mlada čovjeka, i nakon toga srpski mitropolit doveo Arkanove „tigrove“ na nalaganje badnjaka pred Manastir. (Cetinjani koji često šetaju Ćipurom tvrde da su se nakon protesta cetinjske omladine protiv ,,litija“, u Manastiru ponovo pojavili neki ljudi koji više liče na paravojsku nego na vjernike).

Beskrupuloznost klera SPC posebno se očitovala na početku epidemije korona virusa, kad su jereji 12. marta, pozvali narod da šeta ulicama i pored upozorenja vlasti da zbog opasnosti od zaraze treba izbjegavati masovna okupljanja. Još ne znamo, s obzirom da inkubacija virusa traje najmanje 14 dana – novi nalazi italijanskih imunologa svjedoče da je inicijalna kapisla masovne zaraze u Lombardiji bila utakmica Atalanta-Valensija, koja se odigrala 10. marta – da li je ovo okupljanje, kojemu je u svim gradovima prisustvovalo oko 25.000 ljudi uzrokovalo neku masovniju zarazu, poput korejske religiozne sekte Šinčeondži, koju je gradonačelnik Seula optužio za ubistva, jer su uprkos zabrane vlasti organizovali svoja ritualna okupljanja.

Beskrupuloznost

No, i nakon zvanične zabrane svih masovnih okupljanja u nas: zatvaranja sportskih objekata, kafana, restorana, ukidanja javnog saobraćaja, zatvaranja granica, čak i preporuka da se sahrane obavljaju u krugu porodica, svještenstvo SPC i dalje organizuje vjerske službe.

Dakle, beskrupuloznost se pretvorila u besprizornost: SPC, na čelu s Amfilohijem, i dalje održava molebane, liturgije, na koje javno pozivaju vjernike, čak javno propovijedaju da se vjernici i u vrijeme pandemije pričešćuju iz jedne kašike!

U vrijeme vanrednih okolnosti rade i druga krivična djela: jedan jeromonah, srpski državljanin, na službi u Đurđevim stupovima, pokušao ilegalno da uđe u Crnu Goru iz Srbije, kako bi izbjegao mjere samoizolacije. U pitanju su svjesna i namjerna ugrožavanja zdravlja i života građana u doba pandemije. Ovo je, dakle, odraz njihove notorne besćutnosti, ali i panike zbog virusa koji je pokvario planove “moleban revolucije”.

Tako je Amfilohije, na potonjoj pres konferenciji, u očajanju izjavio – iako mu dok je ove vlasti neće faliti dlaka s glave – da je spreman poginuti za crkvu(sic!), a pop Krivokapić da je virus spasio Đukanovića, jer bi na sljedećoj litiji došlo duplo više ljudi, ali ionako će ga srušiti na izborima u oktobru!

Histerija koja se pokrenula nakon usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti bjelodano pokazuje koliko je bilo nužno – zbog stvaranja elementarnih pretpostavki za uređenu građansku državu – urediti odnose s vjerskim zajednicima, prije svega uvesti SPC u zakonske i ustavne norme Crne Gore. I još je jednako važno to što je svakom iole razboritom i objektivnom čovjeku moralo postati jasno nakon ,,protesnih litija“ i pandemije korona virusom – da je SPC glavni stožer najcrnjeg anticrnogorskog, antiervropskog, kleronacionalističkog reakcionarstva, koji se ne može pridobiti nikakvim ,,ustavnim patriotizmom”, sitnim i krupnim trgovinama, raznoraznim podilaženjem.

Misija SPC je da uništi sve što u Crnoj Gori nije srpsko, panslavističko i pravoslavno, i od toga neće odustati dok ne budu izgubili svaku realnu šansu za stvaranje zamišljenog pravoslavnog kalifata.

Podržavaoci, sluge i gospodari

No, tzv. protesne litije su bile i trenutak istine, koji je otklonio svu demagogiju o demokratskoj alternativi aktuelnoj vlasti. Bjelodano se moglo vidjeti da Amfilohija i kriptočetnički Demokratski front, kroz kritiku Zakona, pričama o novim podjelama, itd, podržava cijela opozicija, osim SDP-a – koji je, čini se, shvatio kud ih je vodila saradnja s DF-om – medijski koncerni Vijesti, većina aktivnih NVO, neki akademici, itd.

U tom spektru najmaligniju ulogu ima medijski koncern Vijesti, koji je već cijelu deceniju saveznik i glavni propagandni promoter, prvo Andrije Mandića, nakon toga pokušaja državnih udara 2015. i 2016, na koncu i moleban revolucije Amfilohija Radovića.

Ovaj propagandistički oksimoron finansiran od najmračnijih rusko-srpskih štabova za rušenje prozapadne političke strukture u Crnoj Gori, ima potporu određenih Zapadnih fondacija i ministarstava aktuelne Vlade. Vlasnici i urednici koncerna razvili su prigodnu slaboumnu teoriju o tome da su Amfilohije, SPC, DF, cjelokupna hegemonistička beogradska kamarila, od krajnje ljevice do monarhističke i klerikalne desnice, poduprta SANU, UKS, raznim univerzitetima, institutima, tek sekundarni problem, jer je velikosrpski nacionalizam u regresiji i izumiranju!

Glavni problem Vijesti – kao i njihovih finansijera–upravo je Milo Đukanović, koji je, uz sve slabosti karakteristične za postkomunisitčke lidere neoliberalne političke i ekonomske provinijencije, bio ključni akter distanciranja Crne Gore od suludog Miloševićeva rata sa Sjevernoatlanskom alijansom 1999, stvaranja nezavisne države, ulaska u NATO, konačno i Zakona o slobodi vjeroispovijesti.

Ovakve propagandističke stupidnosti u svakom iole zrelom društvu naišle bi na opšti podsmijeh, pa i na prezir, ali Crna Gora nema takoreći nikakvo javno mnjenje. Crnogorsko društvo je u svim bitnim političkim, kulturološkim, svjetonazorskim pitanjima podijeljeno po pretpolitičkim uzusima.

S jedne strane su kleronacionalisti – udruženi s mešetarima-konvertitima – a s druge građanski, prozapadno opredijeljeni intelektualci, koji mahom podržavaju aktuelnu vlast. Međutim u provladinom miljeu, na čelu glavnih nacionalnih institucija – osim u par slučajeva – sjede mediokriteti, oportunisti, klijentelisti. Manjak kritičke inteligencije, elementarne građanske hrabrosti i samopoštovanja intelektualnih struktura koje podržavaju Vladu vidio se i u javnim polemikama oko moleban revolucije: u prvih dvadesetak dana, kad je histerija kleronacionalista bila na vrhuncu, tek tri-četiri javna djelatnika su se javno, bez okolišenja, suprostavila velikosrpskoj propagandi.

Ostali su se pravili nevješti – iz straha da ne budu stavljeni na stub srama Vijesti i drugih bizarnih kleronacionalističkih portala ili zbog kalkulacija o trenutnom odnosu snaga – što se u nas ponavlja godinama, kadgod je neka krizna situacija u zemlji.

Negativna kadrovska selekcija limitira razvoj i velikih, snažnih zemalja, dok je pogubna za države s još nekonsolidovanom nacionalnom i državotvornom sviješću. Do sada je vladajuća garniture u Podgorici pokazala taktičko majstorstvo u upravljanju krizama, ali iz tih kriza nijesu – makar potonjih pet godina – izlazili snažniji, prevashodno zbog toga što odbijaju da se ozbijno suoče sa teškim naslijeđenim problemima u sferi kulturnog i nacionalnog identiteta.

Nadam se da im je iskustvo s molebanskim pokretom konačno razbilo neke iluzije. To jest, da će shvatiti kako Crna Gora može opstati kao nezavisna država samo ukoliko stvori obuhvatnu, kompetentnu i održivu kulturnu i nacionalnu strategiju.