Bogdanović: Zahvaljujući Oktoihu južnoslovenska pismenost dobila je zalog za očuvanje identiteta

Te 1494. godine, kada je Oktoih prvoglasnik odštampan u kraškim vrletima odasvuda pritisnute male države, južnoslovenska pismenosti i duhovnost dobila je jedan veliki zalog za očuvanje svog identiteta, ocijenio je ministar kulture Aleksandar Bogdanović na otvaranju stručne konferencije “Štamparija Crnojevića, savremeni konteksti” koja predstavlja prvu fazu implementacije projekta “Oktoih Tempus” koji se odvija u okviru programa “Kreativna Crna Gora: Identitet, imidž, promocija 2017 – 2020”.

“Okružen velikom i nadirućom silom, Đurađ Crnojević je znao da odbrana teritorije malo znači bez odbranjene i sačuvane duhovnosti, a očigledno je znao i to da se ta duhovnost najbolje štiti tekstom koji će trajati i koji će se uporno obnavljati, jer je štamparstvo kreativni odgovor civilizacije na onudestruktivnu silu koja je nerijetko kroz istoriju uništavala pisane tragove čovjekovih umnih dostignuća, ostavljajući ih u rasparčanim, izgubljenim i nepouzadim fragmentima rukopisne i usmene tradicije”, naveo je Bogdanović i dodao:

“Da su zetski vladari bili svjesni veličine i značaja sačuvane pisane riječi, pokazuju i istorijske činjenice koje govore da je i Đurđev prethodnik Ivan Crnojević, čije se vladarsko umijeće više ispoljilo u ratovanju, imao, koliko su mu ratna iskušenja dozvoljavala, i svojevrsnu kulturnu strategiju zasnovanu na očuvanju duhovnosti kroz pisanu riječ. On će u Cetinjskom manastiru osnovati skriptorijum, kao što će tokom cijele svoje vladavine potpomagati rukopisne radionice u manastirima na Skadarskom jezeru”.

On je naveo i da u nekim istorijskim izvorima stoji da je Ivan Crnojević poslao kaluđera Makarija u Veneciju, kako bi stekao tehnička i naučna saznanja za osnivanje štamparije.

“To su bili ključni preduslovi koji će Ivanovog nasljednika Đurđa, u čijem karakteru je duhovnost stajala iznad ratništva, pokrenuti na materijalnu realizaciju jedne prekretničke kulturne misije. Te 1494. godine, kada je Oktoih prvoglasnik odštampan u kraškim vrletima odasvuda pritisnute male države, južnoslovenska pismenosti i duhovnost dobila je jedan veliki zalog za očuvanje svog identiteta”, istakao je Bogdanović i dodao:

“Još je raznovrsnija geografija ove duhovne avanture. Danas se barata brojem od stotinjak primjeraka egzemplara Oktoiha, koje nalazimo od Svete gore i Pećke patrijaršije do manastira Mileševe, Morače, Ostroga, Svete Trojice kod Pljevalja. Svetovne riznice koje čuvaju primjerke Oktoiha štampanog u Crnojevića štampariji, nalaze se u bibliotekama velikih kulturnih centara kakvi su: Moskva, Sankt Petersburg, Berlin, Beč, Zagreb, Ljubljana, Kijev, Sofija, Prag, London. I na kraju, ali prije svega, na Cetinju”.

Boganović cijeni da projekat – kakav je “Oktoih tempus”, koji je dio programa “Kreativna Crna Gora: Identitet, imidž, promocija 2017. – 2020.” – otvara nove mogućnosti interpretacije i reinterpretacije svega onoga što je tokom viševjekovne istorije fenomen Oktoiha sažeo.

“Pogotovo je bitno što se to dešava u epohi koja je svojevrsno razmeđe u formalnom statusu teksta, a ti izazovi koje donosi jedna ovakva prekretnica predstavljaju posebnu inspiraciju za svakog ko se bavi tehničkim, formalnim i stilskim uobličenjem teksta. Iako je klasično štamparstvo uveliko potisnuto digitalizovanim načinima prezentacije teksta, magija tog nekada bitnog zanata i danas zaokuplja pažnju savremenih štampara, tipografa, ali i dizajnera i likovnih umjetnika. Upravo se u tu esnafsku i umjetničku znatiželju fokusirao ovaj projekat, nudeći Oktoih kao predložak novim istraživanjima, iz čega ćemo, siguran sam, dobiti kreativna rješenja koja će pokazati koliko se klasična iskustva štamparstva mogu uvezivati u njegove novoepohalne inovacije,” zaključio je Ministar.

Projekat je osmišljen kao multidisciplinarna radionica koja angažuje profesionalce iz različitih oblasti kao što su: umjetnici, istoričari i teoretičari umjetnosti, stručnjaci iz oblasti kulturne baštine, predstavnici relevantnih institucija i NVO, studenti, volonteri itd. Svrha projekta je uspostavljanje integralnog i održivog mehanizma upravljanja i valorizacije kulturne baštine, vezano za umjetnost štampe. Projekat se oslanja na kulturnu baštinu Crne Gore: Obodsku štampariju i Oktoih prvoglasnik. Projekat realizuje Zona kulture NVO, a njjegov autor i koordinator je Igor Rakčević.