Zbog čega ljudi vole da gledaju rijaliti programe?

Činjenica da pojedini rijaliti programi traju više od jedne decenije govori o tome da, bar za sada, nije došlo do zasićenja publike. Konstantna glad publike nas vodi do pitanja: Šta ove emisije čini tako privlačnim?

Rijaliti šou – televizisjki program o običnim ljudima koji su snimljeni u stvarnim situacijama, ovako “Kembridžov” internet rječnik definiše ovaj fenomen.

Posljednjih 15 godina svjedočimo opštoj ekspanziji rijaliti televizijskog formata koji, iz sezone u sezonu, ne prestaje da intrigira javnost i čija popularnost eksponencijalno raste. Trenutna pomama za ovakvim emisijama u regionu u velikoj mjeri predstavlja odraz stvari u svijetu. U Americi je upravo završena 22. sezona “Neženja”, dok se 15. sezona “Porodice Kardašijan” upravo emituje.

Psiholozi, Žana Bagdašarov i Lemi Baruh, pokušale su da naučno objasne zašto ljudi vole rijaliti emisije. Rijaliti šou programi obično predstavljaju obične ljude sa kojima se gledaoci lako identifikuju, u neobičnim takmičenjima, poput “Survajvora” i “Nindža ratnika”, ili ljude koji su “ubačeni” u posebno socijalno okruženje, gdje su njhova fizička izdržljiovst i karakter stavljeni pred manje ili više bizarne izazove.

Tim stručnjaka koji je vodila Žana Bagdašarov istraživao je ulogu voajerizma u izboru televizijskog sadržaja pojedinca. Voajerizam je u širem smislu definisan kao poremećaj koji se javlja kada osoba doživljava veliko zadovoljstvo gledajući ili špijunirajući druge ljude dok nešto čine. Istarživački rad je pokazao da ljudi koji pasionirano prate ovakve emisije su ljudi koji su pokazali nadprosječan stepen voajerizma tokom testiranja.

Ovaj voajerizam je “opravdan” zbog činjenice da su učesnici rijalitija, prema Bagdašarovoj, osobe koje se ne razlikuju mnogo od gledaoca. Prema Bagdašarovoj, rijaliti šou program nam daje uvid u živote “normalnih” ljudi i pristup njhovom dnevnim i često intiminim aktivnostima, koje u realnom životu obično nemamo pravo da saznamo o svim ljudima iz svoje neposredne okoline.

Lemi Baruh, turski psiholog, je 2009. objavio studiju u kojom je želio da odredi u kojoj mjeri voajerizam i sklonost prema društvenom poređenju, tj. identifikacija sa drugima, utiču na izbor pojedinca da gleda rijaliti programe. Baruhova studija je imala 500 ispitanika iz SAD koji su odgovarali na pitanja o svojoj ličnosti. Spisak pitanja je sadržao i pitanja na temu voajerizma i sklonosti pojedinca ka upoređivanju sa drugima. Nakon odgovaranja na pitanja, od ispitanika je zatraženo da označe koliko često gledaju sve vrste televizijskih sadržaja. Lista je sadržala 28 televizijskih formata među kojima su bili rijaliti emisije i fikcija.

Otkriće do kojeg je Baruh došao je da su voajerističke skolonsti same po sebi dovoljno povezane sa konzumiranjem rijalitija i da društveno poređenje, tj. identifikacija sa manje ili više sličnim ljudima sa TV ekrana, nema direktnu vezu sa praćenjem pomenutog TV sadržaja.

Iako se oktrića naučnika djelimično razlikuju, u jednom se oboje slažu: rijaliti emisije ne treba poistovećivati sa realnim životom!