Koalicija 27, mreža 20 nevladinih organizacija koje se bave životnom sredinom i klimatskim promjenama, pozdravila je danas objavljivanje Zajedničke pregovaračke pozicije, ukazavši da je, iako je Evropska unija objavila svoju poziciju, pregovaračka pozicija Crne Gore i dalje zadržala stepen tajnosti “interno”, zbog čega su pozvali Vladu da taj dokument učini dostupnim javnosti.
Kako je saopšteno iz Koalicije 27, zahtjevi EU predstavljeni u Poziciji jasno reflektuju probleme i neodržive prakse u Crnoj Gori na koje su oni ukazivali tokom prethodnih godina, a posebno u oblasti upravljanja otpadom, zaštite prirode, kvaliteta vazduha, voda, klime i horizontalnog zakonodavstva.
“Porazna je činjenica da nevladin sektor ostvaruje kvalitetniji i bolji dijalog sa tijelima EU, nego sa odgovornim nacionalnim institucijama, te da o zahtjevima naše države saznajemo ili nagađamo iz Zajedničke pregovaračke pozicije, koji se zapravo tiču svih crnogorskih građana”, navode NVO.
Ističu da nam zahtjevi iz Pregovaračke pozicije EU slikovito prikazuju koliko nam sve manje vremena ostaje za obezbjeđivanje djelotvornog sprovođenja složenih direktiva.
“EU očekuje da zaštite životne sredine sada bude uključena u definisanje i sprovođenje svih sektorskih politika kao i da sve nove investicije poput HE na Morači, istraživanja nafte i gasa, malih hidroelektrana, treba već sada da odražavaju nacionalno zakonodavstvo u oblasti životne sredine, u skladu s evropskom pravnom tekovinom. Smatramo da je za ispunjenje ovoga zahtijeva potrebno uraditi prije svega nacionalnu reviziju strateških i investicionih planova, počevši od Strategije razvoja energetike, turizma, saobraćaja, kao i prostornih planova višeg reda”, navode u Koaliciji 27.
Takođe, smatraju da je neophodno uozbiljiti primjenu zakonskih propisa vezanih za zaštitu potencijalnih Natura 2000 područja, očuvanje dobrog ekološkog statusa voda, kao i procjenu uticaja na životnu sredinu sa svrsishodnim javnim raspravama.
“Kad je riječ o prelaznim mjerama EU nas upozorava da moramo imati detaljne planove implementacije praćene jasno utvrđenim fazama za primjenu pravne tekovine. Za oko 13 najtežih direktiva, obavezali smo se 2016. godine (NSAP) da hitno, a do kraja 2018. godine donesemo Specifične planove za implementaciju direktiva (DSIP). To se posebno odnosi na direktive o otpadu, vodama, emisijama zagađenja u vazduh pošto su one od ključnog značaja za komponentu povraćaja troškova i biće visoko prisutne u strategiji finansiranja tokom dužeg vremenskog perioda. Izostanak ovih planova govori o tome koliko smo spremni za budući proces pregovora”, podsjećaju u toj mreži NVO.
Kako dodaju, prema izvještaju o realizaciji akcionog plana NEAS-a za period jul-decembar 2018, u dijelu pripreme Specifičnih planova implementacije direktiva iz oblasti otpada, navodi se da su planovi u finalnoj fazi pripreme, stoga zahtijevaju da planovi budu javni, kako bi građani imali uvid u sadržaj planova i mogućnost komentarisanja.
“Kritična nespremnost države upravo je vezana za oblast upravljanja otpadom i situaciju da dvije lokalne samouprave nijesu uspostavile sistem upravljanja otpadom u skladu sa zakonom, dok u cijeloj državi postoje samo četiri gradska postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda sa neprihvatljivom dinamikom izgradnje novih postrojenja i kanalizacione mreže. Poslije više decenija institucije se bore sa 350 nelegalnih deponija, gradskih smetlišta, nepoznatim količinama deponovanog, otpada prema frakcijama i različitim tokovima otpada”, kažu u Koaliciji 27.
Prema njihovim riječima, u zajedničkoj pregovaračkoj poziciji ističe se da je neophodno raditi na implementaciji Planova kvaliteta vazduha koji su donešeni za Pljevlja, Podgoricu i Nikšić, a u prilog tome govori činjenica da civilni sektor godinama upozorava da je neophodno sprovesti konkretne mjere kako bi se riješio problem zagađenja u pomenutim gradovima.
“Prema najnovijem izvještaju Svjetske zdravstvene organizacije Pljevlja se nalaze na listi najzagađenijih gradova na svijetu upkos svim pravnim obavezama i standardima koji ograničavaju prekomjernu emisiju zagađujućih čestica. Ne postoji dugoročni plan niti na lokalnom niti na nacionalnom nivou kako problem riješiti, a do sada preduzete mjere nisu dale nikakve efekte”, naveli su.
Pridružujući se zahtjevima EU, traže da se hitno uđe u djelotvorno sprovođenje i procesuiranje krivičnih djela protiv životne sredine i odgovornosti, pristupi jačanju inspekcijskih službi na regionalnom i lokalnom nivou i obezbijedi nezavisno funkcionisanje tijela za izdavanje ekoloških dozvola poput Agencije za zaštitu prirode i životne sredine.
“EU je takođe prepoznala kao ozbiljan problem koncepta nesvrsishodnih i netransparentnih javnih rasprava i učešća javnosti zbog čega zahtijeva djelotvorno sprovođenje procesa posebno u dijelu horizontalnog zakonodavstva tj. strateških i procjena uticaja na životnu sredinu”, ukazuju u Koaliciji 27.
U daljem su, ističu, ozbiljno zabrinuti za planiranje i upravljanje finansijama, koje je sada procijenjeno na 1,4 milijardi eura, čiji se iznos ne umanjuje i pored do sada uloženih 200 miliona eura.
“Zahtjevi EU iz pregovaračke pozicije i prakse sprovođenja evropskih propisa u Crnoj Gori koje smo imali priliku vidjeti do sada jasno ukazuju na nedozrelost institucija i sistema, koje će nas sa dosadašnjom dinamikom implementacije odvesti ravno u dužničko ropstvo”, upozoravaju iz Koalicije 27.
