O muralima i bilbordima sa likom Amfilohija: Digitalno pravoslavlje tu oko nas, retrogradni politički izrazi i provokacija

Od smrti mitropolita crnogorsko primorskog Amfilohija na zidovima kuća i stambenih zgarda počeli su da osviću murali, bilbordi, posteri sa njegovim likom i to ne samo u Crnoj Gori, već i u Srbiji i Republici Srpskoj. U današnjoj Crnoj Gori teško se može povjerovati da su murali sa likom pokojnog Amfilohija postavljeni s ciljem da doprinesu jačanju jedinstva i razumijevanja među građanima. Sagovornici CdM-a ističu da je riječ o dobro osmišljenjoj kampanji sa izraženim političkim i pratećim nacionalno – vjerskim predznakom, kao i da njima SPC poručuje – ovdje smo i mijenjaćemo vaš sekularni svijet!

Kakva poruka se šalje ovim? Za sagovornike CdM-a iscrtavanje murala i postavljanje bilbora šalje dvije vrste poruka. Prva je politička, a druga da se izgrađuje njegov kult.

Za novinara i kolumnistu iz Banja Luke Dragana Bursaća nema dileme – poruke su dvojake.

Prema njegovom mišljenju sa jedne strane riječ je o religijskom fanatizmu, koji se manifestuje kroz poštovanje pokojnog Amfilohija Radovića.

“Društvo u Republici Srpskoj i dijelom u Crnoj Gori, odavno živi neku vrstu zilotskog sna – daleko od realnosti to društvo je uvučeno i učaureno u vjerske dogme. Živi dakle neku vrstu digitalnog pravoslalja tu oko nas. To je jedno”, naglašava Bursać za CdM.

A drugo je, pojašnjava on, politička poruka i nagovještaj “osvježavanja”, odnosno smjene jednih političkih kadrova drugim pod patronatom i dirigentskom palicom SPC-a.

“Najjednostavnije rečeno SPC poručuje Amfilohijevim bilbordima – ovdje smo i mijenjaćemo vaš sekularni svijet!”, ocijenio je Bursać.

Savjetnik u Centru za građansko obrazovanje CGO Miloš Vukanović kaže za CdM da poplava tih murala i bilborda ima za cilj da se, sa jedne strane, korišćenjem lika mitropolita Amfilohija Radovića prenese, ali i formira, određena politička poruka, a sa druge da se izgrađuje kult njegovog lika i djela.

Prema njegovim riječima organizatori takvih aktivnosti, kao i tokom litija, pokušavaju da kreiraju sliku o određenom samoniklom pokretu ili spontanom narodnom izrazu koji se manifestuje kroz ovaj vid “aktivizma”.

“Međutim, čini se prilično jasnim da je riječ o dobro osmišljenoj kampanji, sa izraženim političkim i pratećim nacionalno – vjerskim predznakom. Posljedično, te poruke imaju za cilj mobilizaciju jednog nacionalnog korpusa iza sada nekih novih ciljeva i da nakon Knina i Prizrena daju novu tačku okupljanja, i to sada “dogodine” na Lovćenu”, naglašava Vukanović.

Takođe, Vukanović smatra, da se osporava bilo kakav kritičan stav ka djelovanju mitropolita Amfilohija Radovića, uz istovremeno romansiranje njegove biografije i proglašavanje njega svecem.

“Iako su takvi potezi sa strane političkog aktivizma legitimni, ovim se ponovo uvodi pogubna matrica već više puta propalog agresivnog nacionalizma ali i otvaraju vrata budućim nacionalnim i ideološkim raspravama što ne vodi ukupnom i potrebnom napretku društva”, poručuje on.

Na pitanja CdM-a kako vide ovakvo prikazivanje crkvenih velikodostojnika na bilbordima i muralima i da li prepoznaju paralelu onog čemu svjedočimo u Crnoj Gori sa nekim drugim državama Bursać kratko i jasno odgovara: “Da. Apsolutno”.

“Ono što je u Iranu bila islamska revolucija pod Homeinijem, apsolutno sliči ovome. Dabome, svijet se promijenenio i disperziavan je, ali kako se čini vladike i episkopi u tom “srpskom svijetu” postaće glavni selektori budućih politika i biće neka država nad državom, što suštinski već jesu, a sad će to sve biti i pravno “pogurano””, kaže za CdM Bursać.

Crna Gora je, podsjeća Bursać, u jednom trenutku uspjela pobjeći ispod tog zilotskog mača, ali je posljednjim izborima vraćena, makar deceniju i po unazd i sad traje klerikalna utrka između “srpskih zemalja”, koja će to biti stono mjesto pravoslavnih ajatolaha i de facto političke moći.

Vukanović naglašava da je prikazivanje crkvenih lica na bilbordima, ali mnogo značajnije i permanentnije na muralima, globalno rasprostranjeno – od Latinske Amerike, preko Sjeverne Irske, Irana do Indije.

“Radi se o savremenom fenomenu koji je i izraz poštovanja ka određenom vjerskom lideru kroz ključna sredstva urbane subkulture. Simbolika vjerskog prikaza na novom platnu uličnog zida je efektan način širenja određenih ideala kod gradske populacije. Najčešće se radi o vjerskim licima od značaja za neki vid identiteta ili rjeđe o vjerskim licima od značaja za lokalnu zajednicu”, ističe sagovornik CdM-a.

Naravno, dodaje Vukanović, svaka od ovih kultura dala je svoj pečat ovom fenomenu, ali primjetna je naglašena političko-identitetska pozadina ovakvog vida “aktivizma”.

“U tom smislu i treba da zabrine pojava ovog fenomena u Crnoj Gori, koji je kulturološki netipičan za naš region, uz naznaku da se ne javlja sa šarmom Buenos Ajresa, već kao secesionistički militantni krik, poput onog iz perioda sukoba u Sjevernoj Irskoj”, primjećuje Vujanović.

Postavlja se i pitanje koji je cilj ovakvog djelovanja – provokacija ili politička poruka?

Po Bursaćevom mišljenju tu je ponajmanje je riječ o religijskom primitivizmu.

“Zapravo taj vjerski primitivizam je samo alat ili pogonsko gorivo “pravoslavne volje za moć“ sa jedne strane, a ona je produžena ruka Ruske Federacije, koja nikako da se oprosti od Balkana i izlaza na topla mora. Dakle, ovo što gledamo, nije puko molerisanje i grafit-party. To ponajmanje”, zaključio je za CdM Bursać.

A Miloš Vukanović ističe da se ovim teži kreiranju novih idola kod postojećih nemodernih političkih pokreta i promovisanje nekih naizgled svježih, ali suštinski prepakovanih poruka.

“Murali generala Ratka Mladića i Radovana Karadžića su izgubili svoje značenje nakon izgubljenih ratova i suđenja, a nemaju ni prodornost kod mlađih generacija. To se pokušava premostiti neistrošenim ličnostima u ovom aspektu i parolama koje će okupiti mase radi političkog djelovanja”, naveo je on.

Zastrašujuća je, kaže Vukanović, sličnost, mada i neinventivnost, sa apsolutno istom simbolikom 90-ih.

“Međutim, mnogo više brine što neke lekcije nijesu naučene i ta neotpornost javnosti da se odupre plasiranju jednih te istih poruka iz decenije u deceniju, samo u malo drugačijem obliku. Radi se i o retrogradnom političkom izrazu i provokaciji, ali mnogo ozbiljnije i suštinski o kontaminiranju bilo kakvog konstruktivnog političkog diskursa”, zaključio za CdM Vukanović.

Sigurno je i da su ovi murali na neki način uvreda vjernicima Srpske pravoslavne crkve, jer lik vjerskog poglavara iscrtan na zidovima zgrada, suprotan je dogmi, predstavlja profanizaciju i banalizaciju same religije i njeno seljenje na ulicu, gdje joj nije mjesto, šteti samoj crkvi i vrijeđa vjerska osjećanja građana.

Aleksandra Obradović