Titogradska Pandorina kutija

Navršilo se 30 godina od prvog takozvanog “mitinga solidarnosti sa kosovskim Srbima i Crnogorcima”, koji je održan u tadašnjem Titogradu 20. avgusta 1988. Bio je to početak takozvane “antibirokratske revolucije”, tokom koje je, nakon četiri-pet mjeseci trajanja, na ulici smijenjeno dotadašnje crnogorsko rukovodstvo koje je smetalo neprikosnovenom vođi Slobodanu Miloševiću.

Za ozbiljne analitičare ovaj događaj je početak sprovođenja velikosrpskog projekta Slobodana Miloševića i SANU sa nesagledivim posljedicama po Crnu Goru i crnogorsku nacionalnu samobitnost i identitet i uvod u krvavi raspad Jugoslavije.

Iako je predstavljana kao spontani narodni bunt, AB revolucija bila je, u stvari, dobro isplanirani državni udar. Čitavom operacijom političkim direktivama upravljao je Slobodan Milošević i tadašnje komunističko rukovodstvo u Srbiji. Trebao im je “četvrti glas” od Crne Gore za odlučujuću ulogu u odlučivanju u SFRJ.

“Neprikosnoveni vođa” je u više navrata crnogorsko vodstvo stavljao na probu odanosti u ljeto 1988. godine. Propali su pokušaji organizacije političkih zborova radnika u Crnoj Gori radi podrške Slobodanu Miloševiću i njegovoj politici na Kosovu. To je bio “prvi minus” na račun tadašnjeg crnogorskog rukovodstva. Kada je Predsjedništvo CK SK Crne Gore tražilo od opštinskih komiteta Saveza komunista da takve političke akcije ne dozvole na svom području, Milošević je odlučio da na drugi način ostvari ono što želi i kazni “neposlušne” tako što će im uvesti takozvanu “antibirokratsku revoluciju”.

AB revolucija prešla je granice Srbije avgusta 1988. kada su organizovani mitinzi “solidarisanja sa Srbima i Crnogorcima na Kosovu” u Titogradu, Nikšiću, Cetinju… i pored stava CK SKJ sa 16. sjednice, krajem jula te godine, da se “mitinzi solidarnosti” ne održavaju van teritorije Srbije.

Sve se odvijalo po ustaljenom scenariju. “Glavni izvođač radova” “antibirokratske revolucije” širom Jugoslavije bio je Miroslav Šolević, ekonomista, promovisan je u “sekretara odbora za odlazak kosovskih Srba i Crnogoraca na protestne mitinge van pokrajine”. On je 15. avgusta u telefonskom razgovoru zatražio od Opštinske konferencije Socijalističkog saveza radnog naroda Titograda održavanje protestnog skupa kosovskih Srba i Crnogoraca u Titogradu. Na zatvorenoj sjednici crnogorsko rukovodstvo, dva dana nakon toga, zaključuje da “miting može imati ozbiljne političke implikacije na političko-bezbjednosnu situaciju u Titogradu i Crnoj Gori”. Tadašnji predsjednik Predsjedništva CK SK Crne Gore dr Miljan Radović obavijestio je republičko rukovodstvo da je bezuspješno pokušavao da stupi u kontakt sa glavnim organizatorom protesta Slobodanom Miloševićem kako bi ga ubijedio da spriječi okupljanje u Titogradu.

Miting je, iako bez dozvole crnogorskih vlasti, mogao da počne. Otvorena je titogradska “Pandorina kutija”.

Datum mitinga 20. avgust nije izabran slučajno bio je to rođendan Slobodana Miloševića. Tog dana 1988. godine u Titograd je stiglo oko 2.000 Srba i Crnogorca sa Kosova predvođenih Miroslavom Šolevićem, Kostom Bulatovićem, Zoranom Grujićem i Batrićem Jovanovićem.

Kolona titogradskih taksista otišla je na Bioče, u susret kosovskim Srbima i Crnogorcima i uz jeku sirena dovezli ih u Titograd.

Na Trgu Ivana Milutinovića, i pored protivljenja tadašnjeg crnogorskog rukovodstva, održan je veliki “miting solidarnosti sa kosovskim Srbima i Crnogorcima”. Prvi put se pojavila ikonografija koja će nas pratiti tokom čitave naredne decenije srpske nacionalističke pjesme, skandiranje: “Ovo je Srbija”, “Dajte nam oružje” i “Idemo na Kosovo”, “Mi smo vaša braća”, “Život damo Kosovo ne damo”, “Kosovo je Srbija”… Nošene su Miloševićeve i slike Njegoša i Karađorđa… Pjevane su pjesme “Ko to kaže ko to laže”, “Listaj goro cvjetaj cvijeće, Crna Gora u boj kreće”, “Igrale se delije”… Čuli su se i pozivi na vješanje tadašnjih albanskih političkih lidera. Sve to uzvikivala je masa pod dirigentskom palicom Miloševićevog “specijalca” za organizovanje mitinga Miroslava Šolevića, koji je stajao iza bine i kao pravi režiser osmišljavao ovo “spontano događanje naroda”.

Govornici su poručivali da “genocid nad Srbima i Crnogorcima na Kosovu traje decenijama”. Pobjeda je “objavila da je više od 25.000 žitelja glavnog i drugih gradova Crne Gore jednodušno na današnjem mitingu solidarnosti dalo podršku opravdanim zahtjevima Srba i Crnogoraca sa Kosova da se odlučnije, brže i energičnije i odgovornije suzbije kontrarevolucionarno djelovanje albanskih nacionalista i separatista”.

Nakon zvaničnog dijela na Trgu Ivana Milutinovića, miting je nastavljen ispred hotela “Crna Gora” obraćanjima Batrića Jovanovića, Miroslava Šolevića, Koste Bulatovića…

Istog dana mitingaši su otputovali za Kolašin gdje su u poslijepodnevnim satima održali miting iako on nije bio prijavljen. Predsjedništvo CK SKJ je tek 8. oktobra te godine zaključilo: “Nacionalističke snage pokušale su iskoristiti protestni skup u Titogradu da pučističkim putem smijene rukovodstvo SK Crne Gore i da ugroze njen ustavni položaj kao ravnopravne članice jugoslovenske federacije”.

Međutim, Miloševićeva mašina se tek zahuktavala. Slijedio je sličan miting u Nikšiću 18. septembra 1988. U glavnim ulogama bili su isti izvođači radova: Šolević, Kosta Bulatović i Zoran Grujić. Nakon Vojvodine, gdje su mitingaši na ulici smijenili pokrajinsko rukovodstvo, Miloševićeve pristalice izvele su sličan poduhvat i u Crnoj Gori.

Prvi pokušaj u Titogradu 7. i 8. oktobra 1988. završen je intervencijom milicije. Nastavljen je u Nikšiću, uslijedila je intervencija milicije kod mjesta Žuta greda. Međutim, ono što nije uspjelo organizatorima tokom oktobra, ostvareno je 10. i 11. januara 1989. Tada je komunističko crnogorsko rukovodstvo naćerano da podnese kolektivnu ostavku.

“Ispunjeni su svi zahtjevi, narod je pobijedio”, rekao je tada, između ostalog, čestitajući oduševljenoj masi izvojevanu pobjedu Momir Bulatović. Milošević je napokon došao do četvrtog glasa. Novi lideri, promovisani kao “mladi, lijepi i pametni”, bili su Momir Bulatović, Milo Đukanović i Svetozar Marović, Ljubiša Stanković, Predrag Bulatović.

Događaji koji su počeli 20. avgusta 1988. mitingom u Titogradu, a kulminirali 10. i 11. januara 1989. godine, smjenom dotadašnjeg rukovodstva, imali su dalekosežne posljedice po Crnu Goru. Bio je to svojevrsan društveni potres i početak nadirućeg populizma i realizovanja velikosrpskog projekta, koji je doveo do krvavog raspada Jugoslavije.

Crnogorsko rukovodstvo će se, predvođeno Milom Đukanovićem, tek 1998. godine, nakon rascjepa u DPS-u, partiji koja je bila dominantna na svim izborima, definitivno otrgnuti iz zagrljaja Slobodana Miloševića i povesti Crnu Goru ka samostalnosti.