Rusija je odlučila da se “prilagodi” klimatskim promjenama u novoj godini ubrzavanjem razvojnih planova.
Kada ne gori, Sibir je poplavljen.
Permafrost na Dalekom sjeveru nastavlja da se topi, dok se arktički led raspada.
Međutim, na izmaku godine koja je podvukla probleme Rusije od globalnog zagrijavanja, Moskva je pravila planove da se “prilagodi” klimatskim promjenama – i da profitira na njima, piše redakcija Radija Slobodna Evropa na engleskom jeziku.
Ruski predsjednik Vladimir Putin je na svojoj godišnjoj konferenciji za novinare 19. decembra rekao da klimatske promjene predstavljaju “veoma ozbiljne” izazove za Rusiju.
“Naše temperature rastu dva i po puta brže od globalnog prosjeka”, rekao je Putin. “Mi smo, kao što znate, sjeverna zemlja – 70 odsto naše teritorije se nalazi na sjevernim geografskim širinama. Imamo cijele gradove iznad Arktičkog kruga koji su napravljeni na permafrostu. Ako počne da se topi, samo zamislite kakve posljedice bi mogle da se pojave za nas. Veoma ozbiljne.”
Rusija se u 2019. godini suočila s više ozbiljnih ekoloških izazova koje su mnogi zvaničnici pripisali globalnom zagrijavanju.
U februaru je vanredno stanje proglašeno u Novoj Zemlji kada je taj sjeverni arhipelag bio pod najezdom gladnih polarnih medvjeda koji nisu imali gdje druge da odu pošto ih je stanjivanje santi leda primoralo da ostanu na zemlji.
U julu je južni sibirski region Irkutsk bio pod poplavama u kojima je umrlo 25 ljudi, dok je više od 10.000 primorano na evakuaciju.
A od juna do septembra, požari su bjesneli širom Sibira, nanijevši štetu ruskoj privedi od najmanje 15 milijardi rublji (240 miliona dolara). Takvi požari se događaju svake godine i guverner ogromne Krasnojarske pokrajine Aleksandar Us je rekao da je “besmisleno” boriti se protiv njih, ali su požari 2019. bili među najvećim ikada.
Trajni gubitak permafrosta je, međutim, donio neka interesantna otkrića u obliku praistorijskih zvijeri. Ali je takođe u atmosferu oslobodio štetne gasove s efektom staklene bašte i uništio infrastrukturu u oblastima bogatim resursima, godišnje koštajući Rusiju, kako se procjenjuje, 50 milijardi do 150 milijardi rublji (800 miliona do 2,4 milijarde dolara).
Probijanje ‘Novog Sueca’?
Arktički okean, koji opasuje ruske sjeverne obale, zagrijava se stopom dva puta većom od ostatka svijeta, pokazuje godišnji izvještaj Arktičkog programa (Arctic Program).
Ruska Arktička komisije, međutim, umjesto da brine, na sastanku krajem decembra u Murmansku u bazi Atomflota, podružnice državne nuklearne kompanije Rosatom, koja ima jedinu na svijetu flotu ledolomaca na nuklearni pogon, gledala je kako da to unovči.
Glavna tema razgovora na sastanku s vladinim zvaničnima i šefovima državnih kompanija bilo je ispunjavanje ciljeva nove arktičke strategije koja treba da odredi kurs Rusije do 2035. godine.
“Jedan od glavnih zadataka”, rekao je zamjenik premijera Jurij Trutnjev, koji je takođe Putinov izaslanik za neke od najudaljenijih regiona, “jeste da ispunimo nalog za povećanje transporta robe uz Sjeverni morski put na količinu od 80 miliona tona do 2024. godine”.
Ta količina bi bila skoro dvostruko veća od tereta koji se trenutno prevozi kontejnerima uz 5.600 kilometara dugu rutu od Nove Zemlje do Beringovog moreuza, tokom ograničene sezone kada je prolazna usljed toplog vremena.
Ideja iza rute Sjevernog morskog puta je da se iskoristi otvaranje arktičkih voda za isporuku tereta širom svijeta uz velike uštede. Neki to porede sa Sueckim kanalom, koji je drastično promijenio svetsku trgovinu smanjujući put od Evrope do Azije za hiljade kilometara, ali i opisuju kao konkurenciju 150 godina starom kanalu. Rosatom se sam nada da će do 2026. godine zaraditi 5,6 milijardi dolara.
Ipak, postoji problem.
Da bi to funkcionisalo, mora se postaviti nova infrastruktura za povećanje proizvodnje i izvoza nafte i prirodnog gasa, a potrebne su i garancije da se osigura da na ruti nema leda i da je bezbjedna od potencijalnih pretnji.
Da bi očistila put, Rusija je krenula da agresivno povećava svoju flotu ledolomaca s pet brodova na nuklearni pogon.
“Arktika”, prvi ogromni novi ledolomac koju je naručio Atomflot, počela je morske probe u decembru i očekuje se da će ući u službu na ljeto 2020. Još dva će biti spremna 2024. i 2026. godine, a u avgustu je potpisan ugovor u vrijednosti od 1,5 milijardi dolara za dodatna dva.
Da bi ih napunila, Rusija planira da razvije nova naftna i gasa polja na dalekom sjeveru.
Novatek, koji je postao jedan od najvećih ruskih proizvođača tečnog prirodnog gasa (LNG) prije dvije godine kada je uključio svoje postrojenje u Jamalo-Nanecki autonomnom okrugu, sada radi na otvaranju novog postrojenje u regionu u vrijednosti od 21 milijarde dolara, poznatom kao LNG-2.
Međutim, Novateku je odbijeno finansiranje od države, koja želi da se osloni na poreske olakšice za podsticanje privatnih investicija od 15 hiljada milijardi rublji (242 milijarde dolara) na Arktiku i Dalekom istoku.
Novi izvori nafte su takođe od značaja.
Ministar energetike Aleksandar Novak upozorio je u septembru da je Rusija samo na tri godine od vrhunca u proizvodnji nafte, uz opasnost da proizvodnja krene da pada osim ako se ne iskoriste ogromni arktički resursi.
Da bi pomogla pogon za naftne bušotine u region Čukotka na Dalekom istoku, preko puta Aljaske, Rusija je pokrenula “Akademik Lomonosov”, svoju prvu ploveću nuklearnu elektranu.
Dok je Grinpis (Greenpeace) ocijenio da je to “nuklearni Titanik”, Rosatom je prilikom njenog pokretanja u decembru hvalio elektranu kao “uporište razvoja zapadne Čukotke i ključnu vezu na Sjevernom morskom putu”.
Konačno, da bi štitila sve to, Rusija je pokrenula veliki vojno angažovanje.
U septembru je postavila sistem S-400 na Novoj Zemlji u okviru šireg plana da stavi Arktik pod “svod” vazdušne odbrane.
Šest novih vojnih baza je ustanovljene na ruskom dalekom sjeveru i vojska je porinula svoje naoružane nuklearne ledolomce.
Loše i kad je dobro
Čak i kada postoji razlog za slavlje kad je riječ o životnoj sredini u Rusiji, postoje razlozi i za brigu. Angažovanjem “Akademika Lomonosova”, na primjer, Rosatom je mogao da ugasi zastarelu nuklearnu elektranu Bilibino, kao i staru termoelektranu.
Ali dodavanje novih reaktora na brodovima doprinelo je da Arktik lako postane “najnuklearizovaniji” okean u svijetu, povećavaju strahove od akcidenata koji bi mogli uništiti osjetljiv biodiverzitet regiona.
A otkriće novih ostrva na arhipelagu Nova Zemlja u oktobru je delovalo kao Pirova pobjeda, imajući u vidu da su se pojavila kao posledica globalnog zagrijavanja.
“Ranije su tu bili glečeri, ali je topljenje leda dovelo do pojave ostrva”, rekao je 22. oktobra viceadmiral Aleksandar Mojsejev koji je predvodio ekspediciju.
Šef protivpožarnog programa Grinpis Rusije Grigorij Kuksin rekao je za Ruski servis RSE-a da je Rusija “najvažnija teritoriju s tačke gledanja očuvanja klime planete”.
Međutim, dok se Rusija priprema da ima snažniji glas poslije preuzimanja dvogodišnjeg predsedavanja međuvladinim Arktičkim savetom 2021. godine, rezolucije koje dolaze iz Moskve bi mogle biti razlog za zabrinutost.
Govoreći o klimatskim promenama na Arktičkom formu 2017. godine Putin je rekao da cilj “nije da se zaustave… zato što je to nemoguće, pošto bi mogle biti povezane s nekim globalnim ciklusima na Zemlji ili čak na planetarnom nivou”, nasuprot s aktivnostima ljudi.
“(Cilj) je nekako se prilagoditi njima”, rekao je on.
Putin je iznio sličnu izjavu na konferenciji za novinare ovog mjeseca, tvrdeći da je “veoma taško, ako je uopšte moguće, kvantifikovati uticaj ljudi na globalne klimatske promjene”.
On je, međutim, priznao da klimatske promjene izazivaju “povećanje broja različitih prirodnih katastrofa: požara, poplava i tako dalje”, dodajući da “to nas direktno pogađa” i obećao “preduzimanje mjera za minimiziranje posljedica tih promjena”.
