Ko je novi srpski svetac?

Ostao je upamćen kao prva žrtva oslobađanja Srbije od Turaka, a njegov dan slaviće se 17. septembra. Ovako dr Ljubomir Ranković, urednik časopisa “Glas crkve” iz Šapca, opisuje novog sveca SPC-a koji će se slaviti 17. septembra. Na taj dan ove godine biće održana svečana kanonizacija u manastiru Tronoša kod Loznice.

“Arhimandrit Stefan je rođen 1758. ili 1759. godine u čuvenoj staroj srpskoj zadruzi Jovanovića u selu Tekerišu kod Cera. Već sa deset godina došao je kao iskušenik u manastir Tronoša, a sredinom devedesetih godina prvi je učio tada desetogodišnjeg Vuka Karadžića da čita i piše. Kada je 1787. godine izbio austrijsko-turski rat, car Josif je sa vojskom prešao Savu i opkolio Šabac. Arhimandrit Stefan je ujedinio Srbe iz Jadra, Rađevine i Azbukovice i oslobodio sva srpska sela ispod Soko Grada, spriječivši tako Turke iz Zvornika da stignu do Šapca”, ističe Ranković i dodaje da je arhimandrit bio prvi svetitelj na teritoriji sjeverozapadne Srbije.

Stefan je odlikovan najvišim monaškim činom u manastiru Tronoša – postao je arhimandrit, a zahvaljujući njemu nijedan Srbin sa desne obale Drine nije poturčen.

“Avgusta 1790. godine bio je učesnik Ilirskog sabora u Temišvaru, gdje je branio srpske interese, a poslije Svištovskog mira 1791. godine između Austrije i Turske, arhimandrit zadržava Srbe da se ne sele preko Save u Srem, što je izazvalo žestoke reakcije. Grk Dionizije je proklinjao svakog Srbina koji nije prešao u Austriju i označio ga nehrišćaninom. Bez obzira na to, arhimandrit Stefan je govorio: “Bolje bi nam bilo u našoj zemlji bistru vodu piti, nego u tuđoj kafu sa mlijekom i šećerom variti” , navodi Ranković.

Kada su 1799. godine nastupili velika glad i kuga u Srbiji, arhimandrit Stefan Jadranin je otišao kod kapetan-Paše u Zvornik da ga moli da dobije malo starog kukuruza i pritom je obećao da će vratiti uslugu kada bude stiglo žito u Jadar.

“Napravio je veliku grešku pošto je Turcima rekao da će, ukoliko mu ne daju kukuruz, hranu tražiti od Njemaca. Turci su pomislili da šuruje s Njemcima, pa mu je Grk Janko sipao otrov u kafu. Arhimandrit je popio kafu, a pozlilo mu je čim je izašao napolje. Tu je i umro”, priča Ranković.

Predlog da arhimandrit Stefan postane svetac u godini kada manastir Tronoša obilježava 700 godina postojanja dala je u januaru Šabačka eparhija na čelu sa vladikom Lavrentijem, a Sabor SPC-a je taj predlog prekjuče usvojio.

“Arhimandrit Stefan bio je prvi učitelj Vuka Stefanovića Karadžića, veliki rodoljub i slobodar, izuzetan duhovnik i intelektualac, ali i čovjek koji je postradao boreći se za svoj rod. Njega su otrovali Turci kada je otišao da ih zamoli za uslugu kako bi pomogao narodu kome je prijetila glad. Mada je znao šta ga čeka, nije želio da sjedi skrštenih ruku i brigu o svom narodu platio je najvećom mogućom cijenom, životom”, istakao je vladika Lavrentije.

Ovako je Vuk Karadžić pisao o novom svecu

Samo riječi hvale o arhimandritu Stefanu imao je i njegov najveći učenik i tvorac savremenog srpskog pisma Vuk Stefanović Karadžić.

“Vrlo prikladan čovjek, rasta tanka i visoka, lica bijela i vesela, kose smeđe, obraza duguljastih, i nije bilo puno 40 godina kada je umro. Bio je pametan i pošten, znao je prilično pisati i dobro čitati, imao prilično lijep glas i rado je pjevao u crkvi. Mirio je narod i molio ih da ne idu kod Turaka na sud, nego među sobom neka se bratski mire i namiruju; bogati siromahe da nadgledaju. Kao kaluđer od bogatih je uzimao milostinju, ali je siromašnima vrlo rado davao žito, pečenicu o Božiću, za Vaskrs mrsne hrane, odijevao sirote i gole, dijelio haljine i košulje, a sirotinji koja nije imala za harač davao novac”, pisao je, između ostalog, Vuk Karadžić.