Mnogi procjenjuju da bi, ako Donald Tramp ostane predsjednik SAD i naredne četiri godine, to bila najgora noćna mora za veliki broj političara Evropske unije. Ali, ima i onih koji to priželjukuju.
Ako Džo Bajden dobije na izborima u Sjedinjenim Američkim Državama, biće nade za transatlantske odnose, kaže Janis Emanuilidis. “Niko nije naivan da misli kako će se sve vratiti na vrijeme prije Trampa, ali postoji nada da će se stvari poboljšati”, kaže direktor briselskog trusta mozgova Evropski centar uza politiku.
Ako Demokratama ne pođe za rukom da izbace Trampa iz Bijele kuće, briselski analitičar Emanuilidis strahuje da bi veze između SAD i EU mogle dodatno da se pogoršaju. “Vrlo je vjerovatno da bi Tramp u drugom mandatu izvršio još veći pritisak na EU, nego što je to učinio u prvom. On je Evropu identifikovao kao veće zlo od ostalih aktera u svijetu. To je otvoreno i rekao. Doduše, svašta je on govorio u protekle četiri godine”.
Insistirati na saradnji bez obzira na to ko pobijedi
Poslanik njemačkih Zelenih u Evropskom parlamentu zadužen za spoljnu politiku, Rajnhard Bitikofer, ne drži mnogo do Trampovih izjava o geopolitici. „Zbog toga što Tramp govori da je Evropa protivnik, Vašington se ne pominje pozitivno u evropskim debatama.“ Bitikofer, je međutim uvjeren da u američkoj vladi i Kongresu ima još političara, uključujući i Republikance, koji znaju da im je saradnja sa Evropom neophodna kako bi mogli da se suprotstave Kini, Rusiji i drugima.
Džo Bajden kao predsjednik sigurno ne bi uradio sve potpuno drugačije, ali se polazi od toga da bi se on radije oslanjao na podršku starih saveznika, slušao ih i tražio sa njima zajednički jezik: “Bez obzira na to ko u novembru pobijedi, mi moramo da se zalažemo za saradnju. Postoji još nešto manevarskog prostora kada je riječ o određenim temama, poput reforme Svjetske trgovinske organizacije.“, kaže poslanik Zelenih.
Izgubljeno transatlantsko povjerenje
U studiji Evropskog savjeta za međunarodne veze iz Brisela koja je objavljena ovog ljeta, potvrđuje se da su Evropljani izgubili povjerenje u svog nekada bliskog saveznika, SAD. Sumornom raspoloženju posebno je doprinijelo Trampovo „haotično“ rukovođenje u vrijeme korona-krize.
Istraživači Evropskog savjeta smatraju da bi se Džo Bajden, ukoliko pobijedi, ponovo okrenuo Evropljanima. Oni očekuju da će u tom slučaju SAD ponovo pristupiti Pariskom sporazumu o klimi i Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji. Bajdenova vlada bi ponovo ojačala NATO, iako bi i Demokrate, isto kao i Republikanci, nastavili da zahtijevaju da Evropljani povećaju izdvajanja iz budžeta za odbranu.
Predsjednik Barak Obama i mnogi njegovi prethodnici tražili su isto to. Ako Tramp bude izabran, NATO će „morati toplo da se obuče“, predviđa Džon Bolton, Trampov bivši savjetnik za pitanja bezbjednosti koji je pao u nemilost. Prema Boltonu, Tramp je čak prijetio istupanjem iz NATO, što bi moglo da znači i kraj tog vojnog saveza.
I Bajden ima zahtjeve
Francuski predsjednik Emanuel Makron svojevremeno je izjavio da je NATO doživio „moždanu smrt“ i založio se da se radi na jačanju „evropskog suvereniteta“. I neki drugi šefovi država ili vlada EU vide traže – na različite načine – da EU pojača svoju geostratešku ulogu, između ostalog i kroz udaljavanje od SAD pod Donaldom Trampom.
Predsednica Evropske komisije Urusula fon der Lajen pre svega se zalaže za povratak reda zasnovanog na pravilima. „Istina je da se hitnije nego ikad mora reformisati multilateralni sistem. Našem globalnom sistemu prikrada se paraliza.“ Velike sile se povlače iz međunarodnih institucija ili ih „uzimaju kao taoce za sopstvene interese“.
U Briselu se nadaju da bi do „povratka reda“, moglo da dođe uz Džoa Bajdena. Ali, Janis Emanuilidis iz Evropskog centra za politiku upozorava: ni demokratskom predsjedniku se neće dopasti blagonaklon stav koji je Evropska unija do sada imala prema Kini. „Izazov bi u tom smislu mogao da bude ako Bajdenova vlada sarađuje kada je riječ o globalnim temama, ali da kao protivuslugu zatraži stroži odnos prema Kini.“ Takođe, i sa Bajdenom na čelu, SAD bi mogle da zatraže da se zemlje bezuslovno pridruže sankcijama protiv kineskog tehnološkog koncerna Huavej, ili da se reaguje na vojne provokacije u Južnokineskom moru.
EU ujedinjuje ključno pitanje trgovine
Evropljani žele da, nakon izbora, pod hitno razgovaraju o trgovinskim vezama, bez obzira na to ko je predsjednik SAD. Još nad Atlantikom vise Trampove prijetnje o ogromnim povećanjima carina na automobile i drugu robu. On je istina u julu 2018. s tadašnjim šefom Evropske komisije Žan-Klodom Junkerom postigao dogovor o nekoj vrsti „prekida vatre“, ali sam konflikt još nije riješen. Tada je Donald Tramp iznenađujuće pohvalio EU kao „najboljeg trgovinskog partnera SAD“.
Ali, ta tema nije igrala nikakvu ulogu u izbornoj kampanji – ni kod Bajdena, ni kod Trampa. Novi komesar za trgovinu EU, Valdis Dombrovksis reaguje diplomatski: „U ovim vremenima moraju da se njeguju prijateljstva i da se drži do saveznika koji su zaista važni. Postoje neki konstantni konflikti između EU i SAD. Njih bi, prema mom mišljenju, trebalo što prije riješiti.“
S predsednikom kao što je Džo Bajden, koji liberalno razmišlja i nije toliko borben, mnogi evropski lideri i lično bi se bolje slagali. Upravo između Angele Merkel i Donalda Trampa „nema ni trunke hemije“, smatra Emanuilidis. Doduše, Poljska i druge istočnoevropske države, posebno „one s populističkim vladama“, bolje se razumeju s Donaldom Trampom.
Ali, EU će na kraju sigurno da se udruži kako bi zastupala sopstvene interese u odnosu na SAD, bez obzira ko bude sedeo u Ovalnoj sobi, smatra Emanuilidis. „Iako je bilo onih koji su pokušavali da neguju bolje odnose sa Trampovom administracijom, kada se radi o zaista ključnim pitanjima, onda 27 država-članica nastupaju jedinstveno. Barem je tako bilo do sada.“
