Novi procurili dokumenti pokazuju kako su globalne banke za manje od 20 godina prijavile sumnjive transakcije vrijedne više od 2.000 milijardi dolara, ali i ukazuju na manjkav sistem i rasprostranjene tokove kojima su preko najvećih banaka kriminalci, teroristi i oligarsi prebacivali prljav novac, pišu svjetski mediji.
Izveštaji o sumnjivoj aktivnosti
Bazfid (BuzzFeed) i drugi mediji izvijestili su u nedjelju, 20. septembra, da je nekolicina globalnih banaka u skoro dvije decenije prebacivala navodno nelegalna sredstva uprkos sumnjama o porijeklu novca, prenosi Rojters (Reuters).
Medijski izvještaji su, ukazuje Rojters, predstavili sliku preopterećenog sistema za sprečavanje pranja novca i finansijskog kriminala s nedovoljno resursa, što omogućava da se ogromne količine nelegalnih sredstava prenose kroz bankarski sistem.
Navodi medija zasnovani su na procurilim izvještajima o sumnjivoj aktivnosti (SAR) koje banke i druge finansijske kompanije podnose Mreži za borbu protiv finansijskog kriminala (FinCEN) u okviru američkog Ministarstva finansija. Bazfid je došao do više od 2.100 tih izvještaja i podijelio ih s Međunarodnim konzoricijumom istraživačkih novinara (ICIJ).
SAR-ovi sami po sebi nisu dokaz krivičnog djela, ali, kako ukazuje Rojters, obezbjeđuju ključne informacije u globalnim naporima za sprečavanje pranja novca i drugog fnansijskog kriminala.
ICIJ je izvijestio da dokumenta sadrže informacije o transakcijama u vrijednosti preko 2.000 milijardi dolara između 1999. i 2017. koje su interne službe u bankama označile kao sumnjive.
U dokumentima se najčešće pojavljuje pet velikih banaka: HSBC, Džej-Pi Morgan Čejs (JPMorgan Chase & Co), Dojče bank (Deutsche Bank AG), Standard čarterd (Standard Chartered Plc) i Benk of Njujork Melon (Bank of New York Mellon Corp).
Nova mrlja velikih banaka?
Dokumenta objavljena u nedjelju bacaju svjetlo na manjkav sistem u kojem se banke žale da vlasti ne reaguju na podnesene izvještaje, dok kritičari kažu da same banke ne preduzimaju značajne korake za sprečavanje finansijskog kriminala, ocjenjuje Blumberg (Bloomberg).
Istraga u kojoj je, prema navodima Bazfida, učestvovalo više od 100 medijskih organizacija iz 88 zemalja, kako ističe Blumberg, prijeti da nanese novu mrlju na reputaciju velikih međunarodnih banaka koje su platile ukupno 20 milijardi dolara od 2012. do 2015. zbog labave kontrole u sprečavanju pranja novca, pomažući klijentima da izbjegnu plaćanje poreze ili da krše sankcije SAD.
Niz velikih kazni posljednje decenije je doveo do eksplozije broja transakcija koje su banke američkoj vladi označile kao sumnjive, ali ostaje nejasno, ukazuje Blumberg, da li je tolika pažnja napravila razliku.
Banke su prenosile novac ljudi ili entiteta koje nisu mogli da identifikuju i u mnogim slučajima su podnosile izvještaje o sumnjivoj aktivnosti i godinu dana poslije spornih transakcija, iako regulatori nalažu da se izvještaji podnesu u roku 30 do 60 dana. Prema izvještaju, dodaje Blumberg, banke često podnose izvještaje o sumnjivim aktivnostima tek poslije transakcija ili nakon što klijent postane predmet negativnih novinskih izvještaja ili vladinih istraga, kada su sredstva već odavno prebačena.
Nova istraga Međunarodnog konzorcijuma istraživačkih novinara navodi da je nekoliko globalnih banka “nastavilo da profitira od moćnih i opasnih igrača” u protekle dvije decenije i pošto su SAD kaznile te finansijske institucije, navodi Blumberg, dodajući da Izvještaj, zasnovan na procurilim dokumentima, navodi da su u nekim slučajima banke nastavile da prenose nelegalna sredstva i posle upozorenja američkih zvaničnika.
Pravno pokriće
Hiljade izvještaja koje banke podnose regulatorima pokazuju da su pomogle ljudima, za koje se sumnja da su teroristi, dileri droge i korumpirani državni zvaničnici, da prenesu hiljade milijardi dolara širom svijeta, uprkos zabrinutosti banaka o sumnjivoj prirodi transakcija, piše Njujork tajms (The New York Times) uz konstataciju da su procurili dokumenti ukazali na rasprostranjenu prirodu tokova nelegalnog novca.
Dokumenta sugerišu da banke povremeno koriste sistem za prijavljivanje sumnjivih aktivnosti kao pravno pokriće da se omogući potencijalno nelegalna aktivnost, kao i da ti izveštaji nisu puno pomogli američkim federalnim zvaničnicima da procesuiraju krivce, ističe američki list, dodajući da najveće banke zasebno svake godine podnose desetine hiljada SAR-ova. Broj podnijetih takvih izvještaja je značajno povećan u proteklih deset godina, dok je istovremeno smanjeno osoblje FinCEN-a.
Bazfid i ICIJ nisu objavili mnogo izvještaja o sumnjivim aktivnostima do kojih su došli, ukazuje Njujork tajms. FinCEN je ranije ovog mjeseca upozorio da je objavljivanje SAR-ova krivični prekršaj koji može uticati na nacionalnu bezbjednost SAD i ugroziti istrage, kao i bezbjednost onih koji podnose te izvještaje.
Među glavnim nalazima Bazfida je da je Standard čarterd, koji posluje uglavnom u Aziji, Africi i na Bliskom istoku, izgleda pomogao prenošenju sredstva u ime kompanije iz Dubaija koja navodno ima veze s talibanima, a da su Džej-Pi Morgan, Benk of Njujork Melon i druge banke izgleda pomogle prabacivanju više od 150 miliona dolara za kompanije povezane sa Sjevernom Korejom.
Džej-Pi Morfan Čejs je do kraja 2013. takođe podnio najmanje osam izvještaja o sumnjivoj aktivnosti u vezi s Polom Manafortom (Paul Manafort), šefom izbornog štaba Donalda Trampa (Trump) iz 2016.
Ruski oligarh i Rene Magrit
Procurili dokumenti o dvije hiljade milijardi dolara transakcija otkrili su kako su neke najveće banke omogućavale kriminalcima da prebacuju novac širom svijeta, ali i takođe kako su ruski oligarsi koristili banke da izbjegnu sankcije koje bi trebalo da ih spriječe da svoj novac prebace na Zapad, ističe BBC.
Banka HSBC je tako, prema tim dokumentima, dozvolila prevarantima da prebace milione dolare ukradenih širom svijeta i pošto je od američkih istražitelja saznala da je riječ o prevari. Džej-Pi Morgan je dozvolio jednoj kompaniji da prebaci više od milijardu dolara bez znanja ko je posjedovao račun, da bi kasnije otkrio da je kompanija možda u vlasništvu kriminalca koji je na listi FBI-ja deset najtraženijih osoba.
Podaci ukazuju i da jedan od najbližih saradnika ruskog predsjednika Vladimira Putina koristio Barkliz (Barclays) banku u Londonu da izbjegne sankcije i da je nešto od tog novca korišćeno za za kupovinu umetničkih djela, navodi BBC.
Dok Barkliz tvrdi da je ispunio sve obaveze, procurili dokumenti pokazuju kako su kompanije koje je kotrolisao milijarder Arkadij Rotenberg držale tajne račune, navodi BBC, ukazujući da su vlasti SAD označile Arkadija Rotenberga i njegovog brata Borisa kao “članove unutrašnjeg kruga ruskog rukovodstva”. Protiv njega su SAD i EU uvele finansijske sankcije 2014.
Barkliz je 2008. otvorio račun za kompaniju Adventidž alajns (Advantage Alliance) za koju su američki istražitelji zaključili da je u posjedu Arkadija Rotenberga. Prema procurilim dokumentima ta kompanija je između 2012. i 2016. prebacila 60 miliona funti, a mnoge transakcije su obavljene pošto su braći Rotenberg uvedene sankcije.
Uprkos sankcijama Arkadij Rotenberg je izgleda platio 7,5 miliona dolara za sliku Renea Magrita (Rene Magritte), ističe BBC. U junu 2014. kompanija povezana s Rotenbergom je poslala novac iz Moskve na račun Adventidža u Barklizu koji je sledećeg dana poslao novac prodavcu u Njujorku.
Barkliz je zatvorio računa Adventidža 2016. posle šestomjesečne interne istrage o računima za koje se sumnjalo da su povezeni s Rotenbergovima. Međutim, ukazuje BBC, SAR-ovi pokazuju da su drugi računi Bakliza za koje se sumnjalo da su povezani s Rotenbergovima ostali otvoreni do 2017.
Pad na berzi i opravdanje banaka
Poslije objavljivanja izvještaja o sumnjivim transakcijama, banke su odbacile odgovornost, dok su njihove akcije na berzama zabilježile gubitke.
Akcije finansijskih kompanija u ponedjeljak su bile pod pritiskom usljed izvještaja o sumnjivim transakcijama, ukazuje CNBC.
Akcije Dojče bank su pale više od sedam, a Džej-Pi Morgana više od četiri odsto.
Akcije HSBC na berzi u Hongkongu pale su u ponedjeljak 4,3 odsto na njihov najniži nivo u više od 25 godina, dok su akcije Strandar čarterda pale 6,3 odsto, piše Fajnenšl tajms (The Financial Times).
Akcije HSBC-a su ove godine pale više od 50 odsto zbog drugih problema – pandemije korona virusa i tenzija Pekinga i Vašingtona.
HSBC je 2012. prihvatila da plati 1,9 milijardi dolara prema sporazumu s Ministarstvom pravde SAD zbog loše kontrole rizika, između ostalog i zbog pružanja bankarskih usluga meksičkim narko kartelima, ukazuje Tajms (The Times).
Ta banka sa sjedištem u Londonu, poslije izvještaja da je među nekoliko banaka optuženih da su omogućile oligarsima, kriminalcima i teroristima da prebacuju prljav novac, saopštila je da ne komentariše izvještaje o sumnjivim aktivnostima. Dodala je da su informacije koje je iznio ICIJ stare i da prethode zaključenju sporazuma s vlastima SAD, kao i da je sada “mnogo bezbjednija institucija nego što je bila 2012”.
Portparolka Standard čarterda je navela da ta banka veoma ozbiljno shvata svoju odgovornost u borbi protiv finansijskog kriminala i da je značajno investirala u programe za sprečavanje finansijskog kriminala. Za tu banku je u izvještajima navedeno da je prebacivala novac za jordansku Arapsku banku više od jedne decenije pošto su računi klijenata u njoj korišćeni za finansiranje terorizma.
Džej-Pi Morgan je, kako navodi CNBC, saopštio da je prijavio sumnjive aktivnosti tako da službe za sprovođenje zakona mogu da se bore protiv finansijskog kriminala.
I Dojče bank je slično reagovala. Ta banka je saopštila da su otkrića ICIJ-a “dobro poznata” regulatorima i da je ona “posvetila značajne resurse na jačanje kontrole”, kao i da je fokusirana na “ispunjavanje odgovornosti i obaveza”, prenijela je agencija Frans pres (Agence France-Presse).
