Azem Vlasi: Da, tu je šargarepa, ali i batina za nesprovođenje evropskog, mirovnog rješenja

U Briselu su 27. februara, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić i premijer Kosova Aljbin Kurti, usvojili Sporazum o putu za normalizaciju odnosa između Srbije i Kosova’. Komesar EU za spoljnu politiku Džozef Borelj, po završetku susreta, izjavio je da su taj Sporazum prihvatile obje strane i na njega se više neće osvrtati, kaže za Danas Azem Vlasi, advokat, bivši visoki politički funkcioner na Kosovu.

Po sadržini, dodaje, to je zapravo mapa puta za rješavanje pitanja od međusobnog značaja koji će rezultirati punom normalizacijom međusobnih, dakle međudržavnih odnosa.

Na pitanje šta se dogodilo u Briselu 27. februara, Vlasi kaže da će se „posebnim aneksom utvrditi dinamika i vremenski termini za rješavanje pojedinih pitanja što bi trebalo da sve traje otprilike 15 mjeseci“.

“Na kraju treba da se dođe do finalnog, pravno obavezujućeg sporazuma o normalizaciji međusobnih odnosa. Ovo je sporazum iza kojega stoji EU, dakle sve njene članice i SAD, prezentiran je skoro na način ‘’uzmi ili ostavi’’. Dakle, više se neće moći u Beogradu govoriti o dijalogu između Beograda i Prištine za rješavanje pitanja Kosova već o normalizaciji međusobnih odnosa. Jer, pitanje Kosova je riješeno još 2008. godine, što znači da je Kosovo samostalna i nezavisna država. Za takvo rješenje osnove je postavio “Ahtisarijev plan””, kaže Vlasi.

Kako dodaje, u okviru toga plana Skupština Kosova je 2008. godine, 17. februara, proglasila nezavisnost Kosova i to je bila sedma država iz sastava bivše Jugoslavije.

“Vlada Srbije, nezadovoljna tom odlukom, obratila se Međunarodnom sudu pravde tražeći ocjenu i stav o tome. Od suda je dobila jasan odgovor i stav da proglašenje nezavisnosti Kosova nije u suprotnosti sa Međunarodnim pravom niti sa Rezolucijom 1244 Sajveta bezbjednosti UN”, smatra Azem Vlasi.

Sporazum od 27. februara ove godine polazi od ove činjenice, naglašava, pa predlagači, EU i SAD i insistiraju da se kroz nastavak dijaloga dođe do konačnog pravno obavezujućeg sporazuma o normalizaciji međusobnih odnosa.

Najveći dobitak za obje strane je otvaranje puta za brže članstvo u EU

Sporazum predviđa, napominje sagovornik Danasa, i dobiti ako se sporazum sprovede i proces normalizacije bude doveden do kraja.

Dakle, stoji tu, kako se kaže, ‘’i šargarepa i batina’’, a najveći dobitak za obje strane je otvaranje puta za brže članstvo u EU uz sve benefite koje to donosi.

Sporazum dvije strane tretira tako, a i po formi, sadržini i terminologiji, da se s pravom može smatrati međudržavnim sporazumom.

“Ovo je važno i od velike koristi za Kosovo i za Srbiju u mnogo aspekata. Doprinijeće normalnoj međususjedskoj saradnji, biće od koristi za građane sa obje strane granice, dovešće do popuštanja tenzija u međusobnim odnosima, a time i stabilnosti u regiji. Posebno je to značajno u svjetlu agresije Rusije na Ukrajinu”, kaže Azem Vlasi.

Srbija će uvidjeti, dodaje, da nema nikakve koristi od fraza koje u inat ponavlja da je Kosovo južna srpska pokrajina, lažna država…

Amerikanci, tumači se, „pritiskaju“ Kurtija da formira ZSO. Šta je uopšte taj i takav ZSO?

“Neće biti problema u vezi Zajednice/Asocijacje opština sa srpskom većinom. Biće formirana u okviru ustavnog i pravnog sistema Kosova kao forma saradnje među tim opštinama po nekim specifičnim pitanjima od interesa za srpsku zajednicu na Kosovu. Ali to neće biti poseban entitet ni poseban nivo vlasti sa izvršnim ovlašćenjima niti u direktnoj formalnoj vezi sa Srbijom.

Može naravno sarađivati sa Srbijom, dobijati finansijsku pomoć od nje, ali institucionalno sve će biti unutar pravnog sistema Kosova. Evropski i američki posrednici su saglasni da ta Zajednica sa srpskom većinom bude u okviru pravnog i institucionalnog sistema Kosova, a nikako neka imitacija RS u BiH. Operativne aktivnosti oko formiranja ove zajednice unutrašnja su stvar i posao Vlade Kosova u saradnji sa tim opštinama. To nije posao za Srbiju.

Odakle rezerve?

“Kurti je imao rezerve zbog očiglednog zalaganja Srbije da to bude Zajednica srpskih opština, a ne opština sa srpskom većinom. Kosovski pravni sistem ne dopušta institucionalno organizovanje na osnovama nacionalnih podjela. U nastavku dijaloga više može biti natezanja i neslaganja po dvije druge teme: sa srpske strane u vezi zajednice opština sa srpskom većinom, njenim nadležnostima i vezi sa Srbijom. Sa kosovske strane s pravom će se insistirati da u finalu dođe do međusobnog priznanja.

Inače, bez toga nema normalizacije međusobnih odnosa. U tom kontekstu razumljivo je da će kosovska strana insistirati da Srbija izbaci iz svog Ustava Kosovo, jer bez toga ne zna se ko je s kim normalizovao odnose. A Kosovo u Ustavu Srbije stoji onako kako je Miloševićev režim smjestio KiM nakon nasilnog gaženja ustavne autonomije Kosova 1989. godine. Posrednici u dijalogu vjerujem da će pomoći da se i to riješi.

Kako ocjenjujete bezbjednost građanki i građana Kosova srpske nacionalnosti?

“Kao u vrijeme Miloševićevog režima pred nasilno gaženje ustavne autonomije Kosova previše od trideset godina, tako se i sada preko režimskih medija i javnog govora u Srbiji stvara lažna predstava da su Srbi na Kosovu stalno ugroženi od Albanaca. Iza toga je tada stajala, a i sada stoji poruka da Srbe na Kosovu, kao i svuda van Srbije, može zaštititi samo Srbija. Raznih ekcesa (sukoba, pa i ubistava) ima na Kosovu kao i u svakoj sredini i državi, ali najviše među Albancima, jer su najbrojniji.

Da, bio je onaj slučaj ranjavanja dvojice Srba pred badnjake u Štrpcu, pa i jedna tuča kod Klokota. Ali kosovske vlasti, policija i sudstvo brzo su reagovali i vinovnici su sudski procesuirani. U cjelini gledano, više su Srbi ugroženi na sjeveru Kosova gdje haraju razne srpske bande. Policajci srpske nacionalnosti, njih oko 500, napustili su službu po direktivi iz Beograda, bez ikakvog osnovanog povoda. Tamo cvjeta šverc i droga, ljudi se plaše, a te bande ponekad sarađuju i sa svojim partnerima od kriminalog zanata, Albancima. Oni se dobro razumiju.

Kurti i Vučić se ni u čemu ne mogu izjednačiti

Niko nigdje ne može da garantuje da neće biti ekscesa, dodaje Vlasi, kao i ugrožavanja sigurnosti građana.

“Ali na Kosovu organi reda brzo reaguaju i preduzimaju mjere u slučaju napada ili ugrožavanja Srba, baš iz političkih razloga, jer postoji svijest, da to ide na štetu Kosova i Albanaca.”

Nerijetko se Vučić i Kurti izjednačavaju po nacionalizmu i opasnostima da njihova djela i izjave ugroze živote običnih ljudi na Kosovu. Kakvo je vaše viđenje?

“Kurti i Vučić se ni u čemu ne mogu izjednačiti. Vučić prema Kosovu i Albancima nastavlja politiku i retoriku iz vremena režima Slobodana Miloševića. Razlika je samo u tome što je Kosovo sada slobodno i nezavisno od Srbije, pa ta politika i retorika ne proizvode štetu po Kosovo i Albance. Kurti brani ustavni poredak Kosova, jer mu to nalaže dužnost. Dok je u Srbiji ovakve politike i retorike prema Albancima i Kosovu svaki čovjek na vlasti na Kosovu biće za beogradsku vlast i režimske medije neomiljen, čak i omražen”.

Tako sam prije 35 godina bio i sam napadan i omražen

Tako sam prije 35 godina bio i sam napadan i omražen i ja zato što sam branio legalnu ustavnu autonomiju Kosova od nasilnog gaženja Miloševićevog režima. I zbog toga su me otjerali u zatvor, kaže sagovornik Danasa.

“Tako je počeo raspad Jugoslavije. Na čelo političkog pokreta Albanaca za odbranu svojih legitimnih prava od nasilja Miloševićevog režima došao je Ibrahim Rugova. I njega su smatrali separatistom i antisrbinom. Poslije oslobođenja od Srbije 1999. godine na političku scenu Kosova došli su oni koji su učestvovali u oružanom otporu srpskom režimu. Oni su bili proglašeni teroristima. Sada je omražen i Kurti koji je zbog učestovanja u mirnim protestima uhapšen i osuđen. Tako će se u Srbiji smatrati svako ko bude na vlasti na Kosovu.”

Vjerujete li da će u skorijoj budućnosti doći do normalizacije odnosa između dva naroda i na čemu zasnivate vaša očekivanja, bila ona pozitivna ili negativna?

“Odnosi između Albanaca i Srba na Kosovu u vrijeme prije Miloševićevog režima bili su normalni. Živjeli smo i radili zajedno, uvažavali se, bili dobri susjedi. Onda je taj režim krenuo na nasilno rušenje legalnog ustavnog položaja Kosova i time pogazio sva prava koja su Albanci imali. Za Albance su došli teški dani okupacije koji će potrajati čitavih deset godina. A Srbi su obmanuti da će im tako biti bolje. I došlo je do zahlađenja odnosa između Albanaca i Srba. Srbi su morali stati uz takvu politiku Beograda. Kada bi vlasti i režimska propaganda iz Beograda prestali sa ovakvom retorikom protiv Kosova i Albanca odnosi bi bili znatno bolji”.

Kurti nije korumpiran niti potkupljiv

U čemu se sastoji vaša kritika Kurtijeve politike?

“Nemam neke posebne kritike prema Kurtiju. Njemu nedostaje iskustvo u vođenju poslova države, jer je dugo djelovao kao opozicionar. Zato ponekada ne pokazuje taktičnost, fleksibilnost, možda lukavstvo, naročito u kontaktima i saradnji sa međunarodnim faktorima. On dobro brani državne interese Kosova, poštuje ustavnost i zakonitost. Nije korumpiran niti potkupljiv.”

Vjerujete li da se Vučić davanjem saglasnosti na sporazum odrekao ideje o podjeli Kosova?

“Podjela je potpuno besmislena pa i glupa ideja. Šta bi time Srbija dobila? Teritoriju opštine Leposavić za Preševo i Bujanovac? Drugo, pitanje granica u Evropi su završena tema. Prije četiri godine, Vučić i Hašim Tačii su nešto pričali o tome. Vučić reče da je on za razgraničenje između Srba i Albanaca, a Tači da bi Kosovo dobilo Preševo i Bujanovac, pa su bili ismijavani. I to više nije niti će biti tema.”

Rada Trajkovic kaže da Vučić traži aboliciju od Amerikanaca za Milana Radoičića i njegovu ekipu na sjeveru Kosova. Kako to komentarišete?

“Rada Trajković to zna bolje od mene i ja joj vjerujem. A svi Srbi na sjeveru Kosova znaju da su tamo faktička vlast ljudi koji se bave kriminalom i zato su pod sankcijama. Posljedice toga osjećaju Srbi, a ne ni Albanci, ni država Kosovo. Pod zaštitom su vlasti Srbije i samog Vučića.”

Mogu se čuti ocjene da francusko-njemački predlog nije namijenjen Kosovu već zemljama EU koje nisu priznale Kosovo.

“Poslije obostranog usvajanja ovog Sporazuma, dakle i od strane Srbije, realno je očekivati da će Kosovo priznati i preostalih pet članica EU. Jer, ovaj su Sporazum prihvatile sve članice, a time se otvara brzi put ka članstvu u EU i samoj Srbiji. Srbija je danas jedina država u Evropi koja ne zna gdje su joj granice. Tvrdi da je Kosovo u njenom sastavu, a Kosovo su priznale 115 država mežu kojima su 22 članice Evropske unije”.

Kakvu reakciju Rusije predviđate ukoliko Vučićev režim zaista krene putem smirivanja tenzija u odnosu na Kosovo?

“Svakako da se Rusiji to neće dopasti. Jer Putin želi Srbiju kao saveznika u ovoj regiji da bi se preko nje ovde održavale tenzije. A tenzije u našoj regiji, a time i u Evropi Putinu trebaju da bi se odvratila pažnja sa agresije na Ukrajinu i zločina koje tamo čini razarajući jednu zemlju čiju je nezavisnost sama priznaala u vrijeme raspada SSSR 1991. godine. Na Vučići je da bira. Hoće li kao Lukašenko Bjelorusiju držati dalje od demokratske Evrope i od puno benefita koje donosi okretanje Evropi ili će u Putinov zagrljaj sa pogubnim posljedicama za Srbiju.”