Umjesto hrvatskog na Kalemegdanu crnogorski kamen

Rekonstrukcija i restauracija Velikog stepeništa na Beogradskoj tvrđavi završena je posljednje nedjelje juna, a najznačajnija promjena jeste zamjena svih gazišta i podesta od krečnjaka sa Brača (Hrvatska) masivnim monolitnim kamenim gazištima od krečnjaka iz Danilovgrada (Crna Gora).

“Stepenici izrađeni od krečnjaka iz Danilovgrada imaju fizičko-mehanička svojstva koja više odgovaraju našim klimatskim uslovima. Ovaj kamen je izabran u saradnji sa petrolozima kao vizuelno najpribližniji, a boljih je svojstava nego prethodni”, saopštili su iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.

Tokom četvoromjesečnih radova, rekonstruisano je stepenište koje je bilo opasno za posjetioce usljed brojnih dubokih paralelnih pukotina i listanja, urađena je restauracija ograde, izvršeno je čišćenje fuga i fugovanje i zamijenjeni su polomljeni i nedostajući djelovi.

Kao dekorativni detalj koji je postojao na prvobitnom stepeništu, a koji je zaboravljen prilikom prošle rekonstrukcije, izrađene su kamene žardinjere na osnovu arhivskih crteža i fotografija.

“Problematičan dio posla bilo je čišćenje ograde i skulpture lava od prljavštine i grafita. Skulptura je na površini imala naslage farbe kojom su u nestručnim intervencijama maskirani grafiti. Skidanjem farbe došlo se do sloja grafita koji su prekrivali najveću površinu skulpture, njihovo brisanje je bilo zahtjevno, ali uspješno zbog prirode samog kamena od koga je izrađena. Veći problem je bio uklanjanje grafita sa ograde, gdje na pojedinim delovima grafiti nisu mogli biti potpuno uklonjeni jer su prodrli duboko u strukturu kamena”, rekli su iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.

Cijelo stepenište i ograda zaštićeni su antigrafitnim premazom kako bi u slučaju oštećenja nastalih grafitima ista mogla biti uklonjena bez trajnog oštećenja postojeće ograde i novougrađenih stepenika.

Istorija Velikog stepeništa

Veliko stepenište sa terasom, smješteno na prostoru Jugozapadnog tvrđavskog fronta, djelo je Aleksandra Krstića, šefa odsjeka za parkove.

Do uređenja ovog dijela tvrđavskog prostora, došlo je tokom obimnih radova na uređenju Parka Kalemegdan nakon Prvog svjetskog rata.

Nekoliko godina nakon završetka, izvršena je rekonstrukcija Savskog šetališta, najvjerovatnije zbog problema statičke prirode.

Prilikom bombardovanja 1941. prostor je bio devastiran do izvjesne mjere, a to se odnosi naročito na dekorativnu obradu stepeništa.

Oštećeno stepenište je najvjerovatnije bilo obnovljeno tokom rata, u veoma pojednostavljenoj formi, lišenoj nekadašnje monumentalnosti.

Tokom 50-ih i 60-ih godina 20. veka prostor stepeništa i šetališta je ostao zapušten usljed lošeg održavanja, da bi 1987. bila donijeta odluka da se pristupi radovima sanacije i restauracije i 1989. godine je urađena statička sanacija, ponovo napravljena ograda, postavljena nova gazišta.

Međutim, izbor kamena za monolitna gazišta se pokazao kao loš. Naime, brački krečnjak od koga su tada urađena gazišta po svojim fizičko-mehaničkim svojstvima ne odgovara namjeni.

Kamen je brzo počeo da propada, a zbog loše otpornosti na mraz pojavile su se mnogobrojne pukotine, koje su se vremenom uvećavale i na mnogim mjestima je došlo do značajnog gubitka kamenog materijala.

Posljednja sanacija Velikog stepeništa rađena je 2006. godine i tom prilikom su pukotine zalivene cementnim malterom, pojedine vještačkim kamenom nepoznatog sastava, dok su veći nedostaci nadomješteni pločastim kamenim zakrpama u cementnom malteru. Ovakav metod sanacije ubrzo je pokazao svoje loše strane, i na stepeništu su se pojavila još veća oštećenja.

Rekonstrukcije Kalemegdana

U toku posljednjih nekoliko godina rekonstruisani su Spomenik zahvalnosti Francuskoj, Česma Mehmed-paše Sokolovića, Damad Ali-pašino turbe, Malo stepenište, most kod Sahat kule i plato kod “Pobjednika”.

U narednom periodu očekuje se velika rekonstrukcija samog spomenika. Trenutno je u procesu izgradnja pasarele ili tobogana od Kalemegdana do Beton hale, a u planu je i gondola.