Prosvjetna inspekcija sprovela je vanredni nadzor u Osnovnoj školi “Branko Radičević” u Batajnici u Beogradu nakon slučaja prikazivanja filma o pobačaju učenicima sedmog razreda u maju 2018, koji je privukao pažnju javnosti, i utvrdila da nisu ustanovljene nikakve nepravilnosti, saznaje Radio Slobodna Evropa RSE uvidom u zapisnik o inspekcijskom nadzoru.
Nadzor je sproveden, kako piše u zapisniku, nakon žalbi roditelja da su učenici u okviru predavanja i predstavljanja knjige “Kuda ide naša omladina” demografa Biljane Spasić gledali film koji sadrži uznemirujuće scene medicinskog postupka prekida trudnoće. Radio Slobodna Evropa nije uspjela da stupi u kontakt sa ovim roditeljima.
Predavanje demografa i profesorke u Ekonomskoj školi u Kragujevcu Biljane Spasić i prikazivanje filma organizovano je na predlog nastavnika vjerske nastave u školi jer spomenuta knjiga koju je napisala Spasić “promoviše zdrave stilove života, očuvanje i značaj porodice, prevenciju bolesti zavisnosti”. Prema navodima iz zapisnika, predavanje je održano uz blagoslov srpskog pravoslavnog episkopa Eparhije sremske. Predmet vjeronauka uveden je u osnovne i srednje škole u Srbiji 2001. godine kao izborni predmet.
Nakon što su mediji u više navrata izvještavali o ovom slučaju, Radio Slobodna Evropa tražila je u junu 2018. od Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja da dostavi informacije o tome šta je utvrđeno nadzorom sprovedenim povodom ovog slučaja. Ministarstvo prosvjete je zapisnik o inspekcijskom nadzoru dostavilo RSE tek dva mjeseca kasnije, u avgustu 2018, nakon što je RSE uputio žalbu Povjereniku za informacije od javnog značaja.
U zapisniku o vanrednom inspekcijskom nadzoru piše da osnovna škola u Batajnici nije prekršila zakon, odnosno “nije postupila suprotno odredbama člana 8. Stav 1. tačka 4) Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja”.
To znači da je predavanjem i prikazivanjem ovog filma o prekidu trudnoće osnovcima ispunjen cilj obrazovanja i vaspitanja, a to je, kako se navodi u spomenutom članu zakona, “razvijanje i praktikovanje zdravih životnih stilova, svijesti o važnosti sopstvenog zdravlja i bezbjednosti, potrebe njegovanja i razvoja fizičkih sposobnosti”.
Biljana Spasić, koja je osnovcima držala predavanje, prema navodima iz spomenutog zapisnika o nadzoru, tvrdila je da film koji su djeca pogledala ni slučajno ne može da im bude na štetu već samo na korist. Spasić se obratila, kako piše u zapisniku, nakon žalbi roditelja, Školskom odboru i Savjetu roditelja navodeći da je “omladina danas na udaru brojnih elemenata kulture smrti, te da je važnije ponuditi djetetu savjete i obrasce za izlazak omladine na put kulture života”.
Spasić je u telefonskom razgovoru za Radio Slobodna Evropa navela da ne želi da govori o ovom slučaju jer zbog spomenutog predavanja i filma ima loša iskustva, ali je naglasila da je željela da djeci kaže da “abortus nije kontraceptivno sredstvo, već ubistvo djeteta”.
Rusko-srpska borba protiv abortusa
Spasić je jedna je od članova saveza “Za život”, kako se navodi na sajtu Inicijative za zabranu abortusa.
U pitanju je, kako piše na spomenutom sajtu, savez udruženja i pojedinaca koji su posvećeni “zaštiti (tradicionalne) porodice i ljudskog života (od začeća) sa posebnim naglaskom na djelovanju protiv bijele kuge i abortusa. Savez blisko sarađuje sa Srpskom pravoslavnom crkvom”.
Na spomenutom sajtu se takođe navodi da je Savez nastao 2016. godine “uz prisustvo i podršku gospodina Sergeja Valentinoviča Česnokova, direktora moskovskog festivala Za žiznь (“Za život”) radi bolje koordinacije rada raznih grupacija koje se bave pomenutim pitanjima, bolje komunikacije i podizanja kvaliteta rada na viši nivo”.
Sergej Valentinovič Česnokov je za Radio Slobodna Evropa rekao da njegova organizacija iz Rusije aktivno sarađuje sa kolegama iz Srbije.
“Bio sam učesnik šetnje protiv abortusa u centru Beograda, koja se održava od 2014. godine. U Srbiju je takođe dolazila ruski psiholog Jelena Šabalina kako bi obučavala srpske psihologe, koji se bave konsultovanjem žena prije abortusa. Pored toga, u Moskvi, tokom festivala Za život, obučavali su se stručnjaci iz Srbije”, navodi on.
Česnokov navodi da njegova organizacija sarađuje blisko sa Ruskom pravoslavnom crkvom.
Na sajtu Ruske pravoslavne crkve objavljen je Sporazum o saradnji između Ministarstva zdravlja Ruske Federacije i Ruske pravoslavne crkve iz 2015. godine kojim se, između ostalog, predviđa osnivanje centra za kriznu trudnoću uz učešće psihologa i predstavnika Ruske pravoslavne crkve, kao i učešće predstavnika Ruske pravoslavne crkve u savjetovanju žena koje planiraju prekid trudnoće u medicinskim ustanovama.
Pokušaj uvođenja obrazovanja o reproduktivnom zdravlju
U okviru školskog programa osnovnih i srednjih škola ne postoji izdvojeni predmet koji se bavi isključivo reproduktivnim zdravljem.
Jedan od pokušaja da se u školama Srbije realizuje nastava o reproduktivnom zdravlju bio je pilot-projekat Pokrajinskog sekretarijata za omladinu i sport “Zdravsteno vaspitanje o reproduktivnom zdravlju”. Riječ je o projektu koji je realizovan od 2012-2016. godine u srednjim školama u Vojvodini. Edukatori su bili ljekari, profesori psihologije ili studenti završnih godina medicine, biologije, pedagogije i psihologije, prema riječima tadašnje pokrajinske sekretarke za sport i omladinu, a današnje poslanice u Skupštini Srbije Marinike Tepić.
“To je funkcionisalo na bazi dobrovoljnosti, bila su koncipirana dva časa mjesečno. Imali smo jedan sveobuhvatni pristup reproduktivnom zdravlju: vođenje računa o reproduktivnim organima, o posljedicama neželjene trudnoće, urološki aspekt, epidemiološki, zarazne bolesti, ali i psihološki aspekt. Krenuli smo od početka kada je riječ o partnerskim odnosima, šta je zaljubljivanje, kada prerasta u ljubav, kada postoje naznake nasilja u jednom partnerskom odnosu”, kaže Tepić.
Tepić navodi da su predstavnici Srpske pravoslavne crkve bili protivnici realizacije ove nastave i da je zbog pritisaka jedna škola odustala od projekta.
“Zamerke crkve su bile, koliko sam razumjela, na pitanje pola i roda, o čemu je bilo riječi na predavanjima, ocjena Svjetske zdravstvene organizacije da homoseksualnost nije bolest jer crkva ima drugačije mišljenje, kao i da je sloboda reprodukcije neupitno pravo svakog pojedinca, u prvom redu, žene”, objašnjava Tepić.
Iz Srpske pravoslavne crkve nisu odgovorili na pitanje RSE da li je i zbog čega uticala na Gimnaziju u Zrenjaninu da odustane od realizacije spomenutog projekta.
Kako Tepić navodi, ministarka za populacionu politiku Slavica Đukić Dejanović je u Skupštini Srbije otvoreno podržala potrebu da obrazovni sistem uvrsti ovakav predmet u redovno obrazovanje, ali je njen utisak da se odugovlači sa odlukom jer postoji “tihi jaz između ministarstava, resora obrazovanja i zdravstva ko će imati primat”.
