Zašto se danas u Beogradu održava veliki skup „Rudnika neće biti“?

U Beogradu, na Terazijama, zakazan je protest protiv iskopavanja litijuma, “Rudnika neće biti“, za subotu, 10. avgusta 2024. od 19 časova, a ovo okupljanje javnost u Srbiji očekuje sa ogromnom pažnjom, piše Danas.rs.

Skup organizuju udruženja građana prepoznata kao borci protiv zagađenja, poput SEOS-a, Ekostraže, Ne damo Jadar… Oni su i organizatori serije protesta u četrdesetak gradova u Srbiji čija kruna, a i prekretnica, treba da bude današnji skup u Beogradu.

Kao i na okupljanjima širom Srbije, organizatori su na protest u Beogradu, pozvali sve građane Srbije koji su protiv iskopavanja litijuma, bez obzira na političko i ideološko opredjeljenje.

Bez stranačkih obilježja

„Ovo je protest za dobrobit svih građana. Političari i stranački aktivisti su dobrodošli, ali bez stranačkih obilježja. Mole se učesnici protesta da dođu sa transparentima, ekološkim porukama i isključivo sa zastavama Srbije, dakle bez zastava drugih zemalja i poruka koje deheterogenizuju masu. Vrijeme je da naučimo da pošaljemo poruku da narod Srbije stoji ujedinjen i svako nosi svoj dio odgovornosti“, saopštili su organizatori.

Napomenuli su i da se ekološke organizacije koje organizuju proteste odriču isticanja sopstvenih obilježja i logotipova kako ne bi došlo do tumačenja protesta kao samopromocije.

Moto okupljanja je „Rudnika neće biti, kopati nećete. Rio Tinto m’rš iz Srbije!“

Glavni zahtjev protesta je da se zakonom ustanovi trajna zabrana kopanja litijuma i bora na teritoriji Srbije.

Rok od 40 dana

Kako organizatori ističu 10. avgusta ističe rok od 40 dana jer su zahtjev Vladi Srbije da spriječi gaženje sopstvene odluke da obustavi Projekat Jadar, odnosno otvaranje rudnika litijuma multinacionalne kompanije Rio Tinto kod Loznice, u dolini rijeke Jadar, predali 1. jula na pisarnici u Nemanjinoj.

U međuvremenu, počev od okupljanja u Loznici, održan je niz posjećenih skupova u više od 40 gradova u Srbiji, a ključnim za porast masovnosti se smatra protest u Valjevu od 23. jula.

Okupljeni na centralnim gradskim trgovima, građani su nosili parole i uzvikivali poruke protiv projekta kojim se u dolini Jadra na zapadu Srbije predviđa otvaranje podzemnog rudnika litijuma.

Reakcija vlasti

Sa druge strane, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić u nizu javnih obraćanja, između ostalog, isključio je mogućnost lokalnog referenduma o rudniku u Loznici, ali je govorio o tome da je spreman da pomogne u pokretanju referenduma o sopstvenom razrješenju.

Vučić je optužio opoziciju i strane službe da stoje iza pokušaja nasilne smjene vlasti u Srbiji i da tu nije riječ o litijumu.

Mediji bliski Vučiću objavili su da je u toku i akcija rušenja Vučića „kodnog imena Pad zida“, u kojoj navodno učestvuje i SPS Ivice Dačića, Vučićevog koalicionog partnera.

Ubrzo je nezvanično potvrđeno da je sa funkcije v.d.direktora JP Srbijašume smijenjen Igor Braunović, blizak Dačiću i umjesto njega imenovan naprednjak Krsto Janjušević.

Društvenim mrežama kružio je snimak Braunovića u kome priča protiv kopanja litijuma i litijum upređuje sa litijama u Crnoj Gori.

Dačić, koji je i ministar policije, u četvrtak kasno popodne se uveče oglasio saopštenjem i podržao Vučića, kao što su to morali da učine i svi važniji funkcioneri u SNS.

U petak je glavni javni tužilac Višeg javnog tužilaštva u Beogradu Nenad Stefanović izjavio da nasilje na ulicama glavnog grada neće biti tolerisano i pozvao učesnike protesta najavljenog za 10. avgust 2024. godine u Beogradu da svoje pravo na mirno okupljanje iskoriste u skladu sa Ustavom i zakonima.

Vlada Srbije otvorila je kol centar u kome građanima lično Dubravka Đedović, ministarka energetike, odgovara na pitanja u vezi litijuma, a imenovan je i tim ljekara koji treba da se izjasne o zdravstvenih rizicima.

Odlukom Ustavnog suda Srbije 11. jula vraćen je na pravnu snagu projekat Jadar, privremeno obustavljen uredbom Vlade početkom 2022. nakon velikih protesta protiv litijuma.

Ispred Ustavnog suda tada održan protest bio je malo posjećen. Ubrzo, 19. jula, u prisustvu njemačkog kancelara Olafa Šolca, u Beogradu je potpisan između Srbije i EU Memorandum o kritičnim sirovinama i lancima snabdijevanja, koji je protumačen kao predugovor za rad rudnika i fabrike litijumskih baterija.