Moderna kompjuterska era počela je prije sedamdeset godina. Mašina koja je zauzimala cijelu sobu u laboratoriji na Univerzitetu u Mančesteru pokrenula je svoj prvi proces 21. juna 1948, u 11 sati prije podne, piše BBC.
Prototip je za 52 minuta, koliko je proces trajao, obavio oko 3,5 miliona radnji.
Mančesterska Beba, poznata kao mala eksperimentalna mašina, bila je prvi svjetski nepokretni računar.
Njeno stvaranje otvorilo je put prvim komercijalnim računarima u gradu poznatom po centaru nauke i inovacija.
Dr Tomi Gordon Tomas imao je 19 godina i bio je na završnoj godini fizike u Mančesteru kada je upoznao Freda Vilijamsa, koji je sa kolegama Tomom Kilbrnom i Džefom Tutilom dizajnirao Bebu.
On je sada devedestogodišnjak i za BBC se iz svoje kuće u Novom Južnom Velsu u Australiji, prisjeća revolucionarne mašine.
„Moj posao je bio da napravim kolijevku za Bebu”, kaže Dr Tomas. „Bila je to grupa ljudi koja je zajedno radila tokom rata i koja je uključila nas mlađe u proces… Za sve nas je to bila avantura.”
Tomas se u projekat uključio odmah nakon prvog uspješnog procesa, radeći na kompjuteru za svoj master.
Dim i prašina
Sjeća se stare laboratorije u prljavoj, zapuštenoj zgradi u tadašnjem Mančester Viktorija Univerzitetu.
„Nakon prve, originalne Bebe, bile su nam potrebne razne druge karakteristike. Moj posao je uglavnom bio da konstruišem memoriju i otišli smo u drugu malu sobu i napravili je”, kaže.
„Pošto je to radilo, svu opremu smo premjestili iz male sobe.”
„Mančester je u to vrijeme, odmah nakon rata, bio pun dima i prašine i bilo je čudo da smo uopšte imali posla.”
Naučnici koji su radili za Bebu, radili su sa kompanijom Feranti kako bi razvili Mančester Mark 1, što je dovelo do Feranti Mark 1, prvog komercijalnog računara opšte namjene na svijetu.
Stapanje akademskih i komercijalnih vještina pomoglo je pretvaranju sna u javu.
„Jedna je stvar imati ideju, a druga je izaći na tržište…”, kaže Tomas.
„Srećom, bila je čista koincidencija što je Mančester imao obje komponente – imao je ideje sa univerziteta, kao i inženjere, proizvodnju i komercijalne vještine na samo nekoliko milja udaljenosti, u fabrici Feranti.”
Intergalaktički?
Dr Tomas će sedamdesetogodišnjicu projekta proslaviti u svojoj kući u Australiji.
Međutim, njegov kolega sa projekta, profesor Dejvid Dei Edvards, takođe devedesetogodišnjak, biće u Mančesteru na specijalnom događaju u Muzeju nauke i inudstrije, u kojoj se nalazi jedina replika Bebe koja radi.
Profesor Edvard, koji je bio rukovodailac departmana za kumpjuterske nauke na Univerzitetu Mančester, kaže da je napredak od ranih dana računarstva nevjerovatan.
„Nemamo ideju dokle bi sve ovo moglo da dovede”, kaže. „Pametni telefoni su, na primjer, nevjerovatni.”
Dr Tomas kaže da će se istraživanja u narednih 70 godina sprovoditi van ovog svijeta.
„Kada postanemo intergalaktički, što će se desiti u narednih 70 godina, mogli bismo čak da nađemo neko drugo društvo van, bilo gdje”, kaže.
Ali, gledajući unazad, on kaže da su neke od najvažnijih inovacija u njegovom životu bile tehnologije koje povezuju ljude, kao što je Skajp, koji je koristio i za ovaj intervju.
„Po mom mišljenju, najveće otkriće Bebe bio je internet”, kaže Tomas.
Tim Berners-Li napravio je prvi veb pretraživač i doktor Tomas dodaje: „Tim je bio sin inženjera koji je radio u Ferentiju i izuzetne naučnice.”
On kaže da je internet došao „baš na vrijeme da se povučem i iskoristim ga”.
Od bitova do gigabajtova
Dr Džejms Samner, predavač istorije tehnologije na Univerzitetu u Mančesteru, ocijenio je otkriće Bebe kao prekretnicu.
„To je prva mašina na svijetu koja je praktično radila koristeći ono što se zove skladišni program”, kaže on.
Prototip je popločao put komercijalnim računarima i bio je tehnički prvi kupljeni i prodati kompjuter, iako je račun iz februara 1951. poslat Univerzitetu u Mančesteru.
Dr Samner kaže da je napredak od tada zapanjujući. Prema njegovoj računici, prototip koji se pojavio u Mančesteru 21. juna 1948. godine, mogao je da uskladišti 1024, svaki bit kao nulu ili jedinicu.
U poređenju sa tim, pametni telefon danas ima 64 gigabaja memorije, što je 500 miliona puta više.
Mašina iz 1948. bila je brza za svoje vrijeme, radeći brzinom od oko 1.000 instrukcija po sekundi.
Moderni procesori laptopova ili tableta mogu do dostignu 20 ili 30 miliona puta ove brzine, kaže dr Samner, dok instrukcije mogu biti mnogo komplikovanije.
Bebu je činila serija polica sa opremom, visoka više od pet metara, zauzimala je cijelu sobu i bila teška oko tone.
Koristeći isti prostor danas, mogao bi da se napravi masivan moćni superračunar, poput projekta SpinNaker, koji simulira funkcije mozga.
