Henrijeta Laks je imala kratak i težak život. Izgubila je majku kada je imala samo četiri godine, a njen otac i devetero braće i sestara su je ubrzo nakon toga napustili. Kada je preminula u 31. godini života njena smrtovnica nije čak ni objavljena u novinama, a siromašna Henrijeta sahranjena je u neoznačenom grobu.
Ipak, tu nije završila njena priča. Henrijeta je nakon svoje smrti pomogla milionima ljudi širom svijeta, stvorila industriju koja vrijedi milijarde i promijenila nauku zauvijek. Čak i danas naučnici dobijaju Nobelove nagrade za svoje eksperimente i napredak u nauci koji su ostvarili zahvaljući Henrijeti i njenim“besmrtnim” ćelijama. Istim onim ćelijama tumora koje su nju ubile, a spasile milione od bolesti poput dječje paralize.
Loreta Pleasant je rođena u Roanokeu, Virdžinija, 1. augusta 1920. godine u maloj kolibi u kojoj su živjeli njeni roditelji i osamoro starije braće i sestara. Kasnije je promijenila ime u Henrijeta. Njena majka Eliza je umrla rađajući još jedno djete, a otac je nakon toga svu djecu dao rodbini koja je radila na poljima duvana.
Henrijeta se preselila kod svog djeda s majčine strane koji je već odgajao unuka Deja, njenog rođaka sa kojim je dijelila sobu. Njih dvoje su išli u odvojenu školu za Afroamerikanace udaljenu 3 km od kuće, ali su u 4. (Dej) i 6. (Henrijeta) ispisani iz škole kako bi mogli raditi na poljima duvana. Samo nekoliko mjeseci nakon što je napunila 14 godina Henrijeta je dobila prvo dijete, Lorensa. Kasnije je došlo i drugo, Lusil i Elsi koja je patila od epilepsije i poteškoća u razvoju. Henrijeta i Dej su se vjenčali u aprilu 1941. godine.
Nakon što su se preselili u predgrađe Baltimora na svijet je došlo još troje djece. Nedugo prije njene posljednje trudnoće, Henrijeta se počela da se žali na vaginalne bolove tokom odnosa. Četiri mjeseca nakon što se rodio njihov posljednji sin Džo, Henrijeta je pronašla “čvor” u grliću maternice. Suprug ju je odmah odveo u bolnicu “Džons Hoplins”, jedinu bolnicu u Baltimoru koja je 1951. godine primala afroamerikance.
Henrijeta je napustila bolnicu sa dijagnozom raka grlića maternice, a ubrzo se vratila kako bi započela sa tretmanima radijacije. Prije nego su započeli, hirurg je uzeo dva uzorka njenig tkiva – zdravo i kancerogeno, iako Henrijeta nije dala dopuštenje za to, niti je uopšte znala šta se dešava, jer joj prema tadašnjem zakonu to niko nije morao ni reći.
Ričard Telind, šef ginekologije bolnice u kojoj se liječila Henrijeta, u to vrijeme je proučavao rak. On je naredio svojim doktorima da rutinski uzimaju uzorke zdravih i kancerogenih ćelija od pacijenata. On bi ih zatim proslijedio Džordžu Geju, vođi istraživanja tkiva na “Džons Hopkinsu” nadajući se da bi Gej mogao uzgojiti ćelije, tako da bi se mogle dalje proučavati, ali su uvijek umirale.
Kada su Henrijetine ćelije donešene u laboratoriju ubačene su u epruvete pune kokošije krvi, i zatim označene kao “HeLa” (prva dva slova “Henrietta” i ” Lacks “). Upravo se u ovim trenucima počelo dešavati nešto što su svi naučnici toliko čekali – Henrijetine ćelije ne samo da nisu umrle, već se njihov broj udvostručio svakih 24 sata. HeLa je uskoro postala poznata kao prve “besmrtne” ljudske ćelije, a zahtjevi za uzorke su počeli stizati iz laboratorija širom svijeta.
Dok se u naučnim krugovima slavilo novo otkriće, Henrijetin agresivni rak je zahvatio cijelo tijelo, a ona je ne znajući šta se dešava umrla 4. oktobra 1951. godine. Niko u bolnici nije znao koliko su važne njezine ćelije, a muž i djeca su saznali za njih tek 1973. godine, kada su se istraživači pojavili na njihovim vratima i zatražili i njihove uzorke krvi.
Svi su bili zapanjeni kada su otkrili da je iz Henrijetinih stanica izrasla industrija vrijedna više milijardi dolara. Da su korištene kako bi se razvila vakcina protiv dječje paralize. Da su prve klonirane ljudske ćelije (1955). Da je na osnovu njih po prvi put utvrđen tačan broj hromozoma. Na HeLa ćelijama su se vršili eksperimenti, testirali ljekovi, a bile su izložene i zračenju, kao i raznim infekcijama i toksinima koji se jednostavno nisu mogli testirati na živim ljudima.
Više od 10.000 patenata je registrovano zahvaljujući Henrijetinim ćelijama, a samo od 2001. godine, pet dobitnika Nobelove Nagrade su radili istraživanja pomoću HeLa. Svake sedmice se u laboratorije širom svijeta dostavi 20.000 epruveta koje sadrže HeLa, a jedan naučnik procjenjuje da bi sve HeLa ćelije koje su se koristile u posljednjih 60 godina, kada bi se nagomilale na jedno mjesto, bile teške oko 50 miliona tona, otprilike iste težine kao i preko 100 Empire State zgrada.
Pa ipak, Henrijetin doprinos nauci i cijelom svijetu je prošao uglavnom nezapaženo. Što je još gore, njena porodica nije imala pravo glasa u tome kako se koristi HeLa. I sa svim spašenim životima zahvaljujući Henrijetinim ćelijama, njezina porodica je i dalje živjela u apsolutnom siromaštvu.
Na sreću, sve se počelo mijenjati kada je BBC snimio dokumentarac o Henrijeti i HeLa 1998. godine, kada je njena porodica dobila posebnu počast od Smithsoniana i Nacionalnog udruženja za istraživanje raka. U 2010. godini Rebeka Sklut je napisala Henrijetiu biografiju, a Opra Vinfri kupila prava da snimi film o njoj.
Rebeka je postavila temelje za pomoć Henrijetinoj porodici, a u 2010. godini je konačno podignut i nadgrobni spomenik u blizini njenog neoznačenog groba.
