„Evropske vrijednosti“ postoje samo u glavama ljudi iz Crne Gore

Za CdM piše Dušan Pajović

Mišel Fuko je pisao da moderno društvo, kroz nadziranje i kažnjavanje, funkcioniše kao panoptikon. U pitanju je arhitektonski dizajn zatvora koji u središtu ima kulu, a izvan nje, u krugu napravljene ćelije. Iz tog centralnog tornja čuvari imaju savršen pogled na svaku od zatvorskih ćelija. Ključ je u tome što zatvorenici ni u kom momentu ne mogu da znaju da li čuvar posmatra baš njih, niti čak da li u prokletom tornju uopšte ima nekoga.

Time se zatvorenici ponašaju kao da ih neko nadzire, a da ni ne znaju da li je to slučaj. Odnosno, usvajaju proces poželjnog ponašanja kroz samodisciplinovanje.

Panoptikon me podsjeća na ponašanje naših političara pri procesu pristupanja Evropskoj uniji. U ovom slučaju, EU pregovarači i komesari su stražari, a „naši“ političari, nažalost hipotetički zatvorenici. Kad političari iz Crne Gore, koji su na pozicijama moći, imaju najgadnije ultra-nacionalističke ili mafiokratske porive, oni će se truditi da ih ne prikazuju tako intenzivno.

Najočigledniji primjer je Andrija Mandić. On se, greote, jako trudi da se sabije u sebe. Istina, nekad se oklizne, ali težak je put od četničkog vojvode do Dalaj Lame. Naravno, iako se svojom retorikom pretvara da je Mahatma Mandi, to ne znači da će njegove namjere ići ka plemenitom cilju. Ali ipak ključno je da mora da se pretvara.

Pitanje koje se postavlja je: zašto?

Sigurno ne zbog blagonaklonosti mene, vas koji ovo čitate, impotentne opozicije, a ni svog biračkog tijela koje je ga je glasalo, ne uprkos, nego upravo zbog njegovih fašističkih pokliča. Viđeli smo da stara retorika ne smeta ni njegovim koalicionim partnerima.

Dakle, Mandić se samodisciplinuje kroz internalizovani panoptikon jer vjeruje da ga evropski političari posmatraju.

Najtragikomičniji dio je što uopšte nisam siguran da li je Mandić, zajedno sa ostatkom vladajuće klase, ukapirao da su stražari isti kao i zatvorenici. Samo im je geografski položaj dodijelio druge uniforme. Par kozmetičkih razlika, više stilskih nego vrijednosnih, i to je otprilike to. Nema tu što ko koga da disciplinuje.

Kada uzmemo kontekst u obzir, najveće evropske partije poput CDU-a, kojoj pripada i predśednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen, nisu mnogo različite od Demokrata i Pokreta Evrope sad. Štaviše, tvrdim: da je CDU ekipa rođena u Crnoj Gori svi do jednog bi bili litijaši.

Isto možemo reći i za premijera Grčke Micotakisa, a još gore stvari za premijere Mađarske i Italije Viktora Orbana, odnosno Đorđu Melonu; koji su DF u svom prajmu. Tek da ne govorimo o akterima koji još uvijek nisi na vlasti. Poput njemačke neo-nacističke stranke AFD, koja je prema istraživanjima druga partija po snazi na državnom nivou; ili uvijek opasne Marin Le Pen, koja u Francuskoj pod kontrolom drži svoje verzije Noćnih vukova i drugih paramilitarnih organizacija koje bi se kod nas nazivale pravoslavnim bratstvima. Koliko je evropska politika apsurdna dovoljno govori činjenica da u, obećanoj zemlji, Švedskoj desničari čine vlast.

To su danas evropske vrijednosti. Sve od namjernog potapanja hiljada migranata u morima Grčke, skoro potpuno nepristupačnog abortusa u Mađarskoj, proždrljive privatizacije invazijom razorene Ukrajine, pa do slanje naoružanja za sprovođenje daljeg genocida u Gazi.

A solidarnost, jednakost i multikulturalizam? Te kategorije „evropskim“ nazivaju samo karijerne diplomate iz Brisela i crnogorska opozicija, koja nema političku strategiju pa floskulama maže oči građanima i građankama. Samo neka se onda ne čude što će baš „naša“ desnica jednog dana biti podržana od strane Evropske unije, na obostrano zadovoljstvo aktera. Jer samo se čeka trenutak kada će se preklopiti interesi oligarha Amerike, Evropske Narodne Partije, skupine „Identitet i demokratija“ i Putina. Taj dan je sve bliže… Tačnije vjerovatno se već i desio, ali mi obični smrtnici, kao onomad Koštunica, nismo obaviješteni.

Stoga nisam eurofanatik, ali ni euroskeptik. Smatram da treba ući u Evropsku uniju, da bi je sa drugim emancipatorskim pokretima, partijama i snagama mijenjali. Ono čega me je, doduše, izgledno strah je da ćemo ući u onu EU kakvom su je opisali Žižek i Horvat. Oni su primijetili da je žurci Evropske unije Hrvatska uspjela pristupiti tek pred sam kraj, kada je već sve pojedeno i popijeno. Čini se da će Crna Gora doći na after-parti. Onda kad su droga i alkohol prestali da nude šarenu sliku svijeta, a realnost krenula da puca članice koje, između razbijenih stolica i stolova, u nesvijesti leže u sopstvenoj povraćki.

…

Možda, ipak, u tornju panoptikona nema nikog… Možda diplomate pored para od naftnih kompanija, industrije naoružanja i vjerskih zajednica – baš boli uvo da śede i nadziru neku tamo Crnu Goru.

Vladajući plaćenici koji nam zagorčavaju život, u svakom slučaju, mogu slobodno da skinu maske. Ili ih niko ne nadgleda ili ih nadgledaju oni koji nisu puno bolji od njih. Samim tim ih niko neće disciplinovati. Zidovi tornja se ruše. Zatvorenici i stražari su postali jedno, a u ćelijama se nalaze samo obični građani. Kriterijumi po kojima nas nadziru i kažnjavaju su neke skroz druge evropske vrijednosti…

(Mišljenja i stavovi autora kolumni nisu nužno stavovi redakcije CdM-a)