Amfilohijeva ostavština teško breme i za crkvu i za državu

Kaćuša Krsmanović

Poglavar Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije (Radović) umro je juče ujutro, u 8 sati i 22 minuta, u Kliničkom centru Crne Gore u Podgorici od posljedica korona virusa. Tri decenije bio je na čelu Srpske crkve u Crnoj Gori, uspijevajući da, uz saradnju sa crnogorskom državom, organizaciono i finansijski oživi SPC.

<<<Preminuo mitropolit Amfilohije<<<

U politici je bio dosljedni propagator velikosrpskog koncepta “svi Srbi u jednoj državi”, predano je radio na posrbljavanju Crne Gore, uništenju njenog kulturnog i sakralnog nasljeđa devastirajući stare i gradeći crkve novovizantijskog tipa. Negirao je postojanje crnogorske nacije, a tokom velikosrpskog krvavog ataka na članice nekadašnje SFRJ bio je podrška Slobodanu Miloševiću, Vojislavu Šešelju i drugim ekstremnim nacionalistima, kao i vođama tih ratnih pohoda, pogotovu Radovanu Karadžiću i Ratku Mladiću, piše Pobjeda.

POČETAK
Mitropolit crnogorsko-primorski SPC, arhiepiskop cetinjski, egzarh Pećkog trona rođen je 7. januara 1938. godine u Kraljevini Jugoslaviji pod svetovnim imenom Risto u Donjoj Morači u Crnoj Gori.

Bio je jedan od najobrazovanijih teologa i najuticajnijih vladika u pravoslavlju.

Završio je Bogoslovski fakultet u Beogradu, magistrirao u Rimu u Istočnom pontifikalnom institutu, a doktorirao u Atini. Bio je profesor i dekan Bogoslovskog fakulteta u Beogradu. Govorio je grčki, ruski, italijanski, njemački i francuski jezik, a koristio i starogrčki, latinski i crkvenoslovenski.

Na “tron svetog Petra Cetinjskog” stigao je sa pozicije episkopa banatskog. Svečano je ustoličen za mitropolita crnogorsko-primorskog 30. decembra 1990. godine u Cetinjskom manastiru i to dvije decenije pošto ga je, kako je Pobjeda ranije pisala, sedamdesetih godina prošloga vijeka, mitropolit Danilo Dajković, nezadovoljan njegovim službovanjem, kao vikarnog episkopa na Cetinju, “protjerao” iz Crne Gore.

“Ili mi mičite Amfilohija, ili ću od vas odvojiti crkvu u Crnoj Gori” – poručio je tada Sinodu SPC Dajković.

Amfilohije se u Cetinjski manastir vratio za Dajkovićevog života i suprotno kanonu ustoličen je na njegovo mjesto i posvećeno radio na posrbljavanju Crne Gore, sve do posljednjih dana svoga života.

MISIJA
Svoju misiju sprovodio je agresivno, ali strpljivo. Za tri decenije uspio je, zahvaljujući upornom ćutanju crnogorskih vlasti, da skoro svu pravoslavnu crkvenu imovinu u zemlji prepiše u vlasništvo Srpske crkve, sagradi dva velika svetosavska hrama – u Podgorici i Baru i svetosavskoj arhitekturi prilagodi, temeljnim dorađivanjem, crnogorsko sakralno nasljeđe i kulturnu baštinu…

Njegova zaostavština danas u Crnoj Gori sigurno je najznačajniji i najveći prilog asimilaciji Crnogoraca i zatiranja crnogorske nacije i države.

Osim projekta „svi Srbi u jednoj državi“ Amfilohije je zagovarao čvrste veze sa Rusijom: “Ko ne bio vjeran jednojezičnoj, jednokrvnoj Rusiji, dabogda živo meso od njega otpadalo. Bio proklet tri puta i tri hiljade puta od mene”… (avgust 2015)

“Zapadu nije dovoljno samo da uspostavi granicu između Srbije i Crne Gore, nego ih je potrebno ubijediti da nijesu jedan narod, isto kao Rusiju i Ukrajinu”, govorio je 2015.

Završni udarac “vraćanju srpstva u Crnoj Gori” zadao je Amfilohije na posljednjim izborima u našoj zemlji, kada su 30. avgusta pobjedu odnijele snage okupljene oko Srpske crkve, odnosno koalicije koju je predvodio njen politički kandidat, aktuelni mandatar Zdravko Krivokapić. Sve ključne odluke donešene su u SPC i uz aminovanje Radovića. Nije dočekao da njegov kandidat za mandatara sastavi Vladu.

Amfilohije Radović vjerovao je da je on nasljednik trona Svetog Petra Cetinjskog, ali za razliku od njega čija je misija bila prosvjećenje naroda i mirenje zavađenih plemena, Amfilohije je stvarao razdor ne samo među pravoslavnim Crnogorcima, već je brutalno atakovao i na manjine, a pogotovo Muslimane/Bošnjake i Albance.

U ljeto 2005. na Rumiji je postavio limeni objekat, koji su osveštali i nazvali crkvom, i tako u jednom danu – helikopterskim desantom – srušio viševjekovni kult Svetog Vladimira i razbio tradiciju na kojoj je počivalo zajedništvo različitih naroda i religija u Crnoj Gori. Od kako je postavljena limena crkva na Rumiji nikada više pripadnici tri konfesije nijesu iznosili krst na vrh svete crnogorske planine na kojoj će, po legendi, s neba doletjeti crkva kada se narodi ujedine i saglase.

Iako su vlasti od prvog dana najavljivale da će limeni objekat biti srušen to se nikada nije desilo: petnaest godina se na vrhu Rumije bjelasa simbol velikosrpskog zauzimanja teritorije.

POLITIKA
Amfilohijevi protivnici, kako je u srpskom magazinu Vreme napisao Momir Turudić 2007. godine, govorili su da mu je “politika ljubav, a bogosluženje dužnost”.

I teško da je neki crkveni velikodostojnik bio politički aktivan koliko on.

Ulazio je u otvorene obračune sa političkim neistomišljenicima i otvorenu podršku onima uz koje bi stao. Interesantno je da je u dva navrata bio i uz aktuelnog predsjednika Crne Gore Mila Đukanovića – kada se podijelila Demokratska partija socijalista 1997. godine, tada nije podržao Momira Bulatovića, bliskog Slobodanu Miloševiću. Na protestima u januaru 1998. godine Bulatovićeve pristalice uzvikivale su mu: “Amfilohije Turčine”.

Drugi put, tokom referendumske kampanje, osim toga što je primao i savjetovao vođe pokreta za zajedničku državu sa Srbijom, ni on ni sveštenstvo SPC javno se nijesu uključivali u kampanju.

To su dva usamljena slučaja podrške Đukanoviću. Sve prije, između i poslije toga obilježili su njihovi loši odnosi.

Tako je 2000. godine, kada se Đukanović u Cavtatu, kao predsjednik države, izvinio hrvatskom narodu zbog agresije na Dubrovnik, mitropolit crnogorsko-primorski mu poručio da “jedino srpski narod može od Boga da traži oprost za dželata“.

Kada je Crna Gora 2008. godine priznala Kosovo brutalno se obrušio na vlast.

“To je najsramnija izdaja Crne Gor”, poručio je on tada.

Nikada nije prihvatio crnogorsku naciju – upućivao je užasne kletve Crnogorcima, nazivao ih “nakotom, Đilasovom kopiladi”, za muslimane je govorio da su “lažni ljudi, lažne vjere”… Na meti su mu bili i pripadnici LGBT zajednice, ali i žene nerotkinje…

Mrzio je komunizam i komuniste, veličao srpske ratove i četnički pokret. Nikada nije osudio zločine koje su Srbi napravili tokom krvavog raspada SFRJ…Odavao je počast ratnim zločincima: za njegovog vremena koljači Maca Vukojičić i Obrad Šiljak postali su sveci Srpske pravoslavne crkve.

PODRŠKA
Doveo je u Cetinjski manastir ozloglašenog kriminalca Željka Ražnatovića Arkana 1991. i 1992. godine ne bi li prepao Crnogorce okupljene oko Liberalnog saveza koji se zalagao za obnovu nezavisnosti Crne Gore, autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve i protivio se pohodima, tada zajedničke vojske Srbije i Crne Gore, na Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu.

Pohodio je Amfilohije i ratnike koji su se spremali za dubrovačko ratište, za sramni napad Crne Gore na Hrvatsku 1991. godine. Za razliku od Svetog Petra Cetinjskog koji je nekada kudio i kleo Crnogorce koji su upadali u Konavle i dubrovačku regiju, Amfilohije je novembra 1991. guslao vojnicima i rezervistima JNA na Grabu u Konavlima i pozivao ih da jurišaju na “ustaški Dubrovnik”.

Do kraja je ostao uz Karadžića i drugog ratnog zločinca Ratka Mladića, ali ne i uz pokretača krvavih ratova na Balkanu Slobodana Miloševića, s kojim se “razišao” nekoliko godina nakon početka raspada SFRJ. Podržao je i proteste studenata i opozicije 1996. godine protiv njega. Nakon što je Milošević izručen Hagu, Amfilohije mu je oprostio. Posjetio ga je i u pritvorskoj jedinici u Ševeningenu.

Tvorevinu krvavih srpskih pohoda na “srpske zemlje” na Balkanu devedesetih godina – Republiku Srpsku, entitet Bosne i Hercegovine, nazivao je “najdivnijom srpskom zemljom”, i “svjetionikom i Pijemontom cjelokupnog srpstva”.

Genocid u Srebrenici, počinjen pod komandom Mladića i Karadžića, nikada nije prihvatio.

“Srebrenica kao neka vrsta, daj da nazovemo, neke osvete”, rekao je on u pokušaju da banalizuje najužasniji zločin počinjen na teritoriji Evrope nakon Drugog svjetskog rata.

Saglasno tome, Amfilohije nikada nije prihvatio Muslimane i Bošnjake, niti Albance, kao ravne Srbima i ponavljao je da su Muslimani “lažni ljudi”…

“Jeste da je strašno pobiti ljude, međutim, još je strašnija duhovna smrt koju siju oko sebe ti lažni ljudi, sa lažnom vjerom. Zato je, blagodareći toj žrtvi, vladika Danilo spasio Crnu Goru. Da se to nije dogodilo, danas ne bi bilo pravoslavnog uha u Crnoj Gori, i to treba imati u vidu”, njegove su riječi iz 2014. godine sa jednog crkvenog skupa.

Najviše su mu, ipak, smetali Crnogorci, a za državu Crnu Goru je, u jednom intervjju pred referendum rekao: “Ne pravi se pita od onoga”.

Govorio je da je Crna Gora rođena “u Brozovom Jajcu”, da je “fildžan avnojevska država”…

Crnogorsku pravoslavnu crkvu nazivao je “sektom”, “autofekalnom crkvom”, a nacionalne Crnogorce upoređivao sa volovima…

“Po čemu ste Crnogorci? Po tome što ste rođeni u Crnoj Gori? Pa i volovi i koze se rađaju u Crnoj Gori, ali nijesu Crnogorci i Crnogorke. Jesu crnogorski volovi i crnogorske koze, ali nisu Crnogorci i Crnogorke”, govorio je poglavar SPC u Crnoj Gori.

Prošle godine u januaru kazao je da su “brojni grijehovi sadašnje crnogorske vlasti, a da su od njih tri najizraženija: stvaranje lažne crkve, priznanje lažne države na Kosovu i uvođenje sankcija Rusiji”.

Poručivao je svojevremeno Crnogorcima i da ih treba prikovati čekićem za Vezirov most.

“Neka bi Bog podario da bude što manje onih koji se klanjaju paganskom caru prokletom Dukljaninu i neka paganskog cara Dukljanina svaki Crnogorac prikuje čekićem za Vezirov most”, poručio je 2002.

Koju godinu kasnije Sveti Jovan Vladimir je u kalendaru Srpske pravoslavne crkve ispisan – crvenim slovima.

UTICAJ
Iako je bio jedan od najuticajnijih ljudi u Srpskoj pravoslavnoj crkvi Amfilohije Radović godinama je ipak gubio autoritet i znalo se da nikada ne može sjesti na mjesto patrijarha SPC.

Osim sa crkvenim velikodostojnicima, ušao je u sukob i sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem, žestoko ga napadajući zbog njegove politike prema Kosovu, s čijom državnošću mitropolit-crnogorsko primorski SPC nikako nije mogao da se pomiri.

Bez obzira na teške riječi koje su razmjenjivali, Vučić mu je, kada je od posljedica korona virusa završio u bolnici, poslao respirator i lijek “remdesivir”, kojeg nije imalo u našoj zemlji. Nijesu pomogli.

Amfilohije Radović biće sahranjen u nedjelju u kripti Hrama Hristovog vaskrsenja u Podgorici.