Plagijat porazan i za plagijatora i za čitavo društvo

Piše
Blagota Mitrić

Prema Zakonu o akademskom integritetu (Sl. l. CG br. 17/19 od 19. 3. 2019) u članu 2, akademski integritet je akademsko ponašanje koje obezbjeđuje očuvanje akademske čestitosti, zatim dostojanstva profesije, a mi bismo dodali posebno autentičnosti i kvaliteta stručnog, naučnog ili umjetničnog djela, koji slijede duh ravnopravne saradnje sa svim učesnicima akademskog procesa, dok u članu 3 navodi da su osnovna načela akademskog integriteta ČESTITOST, OBJEKTIVNOST, OTVORENOST, ODGOVORNOST – sve ovo prema cijeloj akademskoj zajednici i društvu, uopšte.

Sve što je suprotno navedenim načelima predstavlja elemente plagijata, a što je suština njegove pravne prirode… Plagijat može biti DIREKTNI plagijat, AUTOPLAGIJAT i PARAFRAZIRANJE BEZ REFERENCI.

Direktni plagijat je preuzimanje tuđeg autorskog djela, stručnog, naučnog umjetničkog, bez označavanja autora izvornog djela, prikazujući ih stručnoj i laičkoj javnosti kao svoje autentično djelo, u cilju pribavljanja lične koristi (član 11 pomenutog zakona). Kriterijumi i način utvrđivanja kršenja akademskog integriteta (plagijatizam), postupak sprovođenja i procenat podudaranja rada u smislu gore navedenog člana 11 utvrđuje se posebnim aktom ustanove…

Direktni plagijat je vrsta krađe, koji je i krivično sankcionisan, odnosno drski lopovluk, koji se mora pooštriti krivično kao teška krađa, radi strožije sankcije, kako bi se to zlo iskorijenilo od onih koji su skloni kriminogenim radnjama i postupcima. A kad bismo sada malo “zavirili” u posljedice takvog kriminalnog i sramnog čina, onda bi plagijat, kao takav, izgledao još poraznije i za plagijatora i za ukupnu stručnu, naučnu i umjetničku scenu.

Zato što se na osnovu takvih radova stiču mnoge beneficije, nepravno i nezakonito, kao što je nezasluženi izbor u neko od akademskih zvanja, a na bazi toga i određene materijalne koristi koje mogu biti dugogodišnje.

A kakve su pravne posljedice otkrivenog i utvrđenog plagijata, te poništenog takvog djela?

Od kog momenta nastupaju te pravne posljedice, na primjer, oduzimanje cjelokupne materijalne koristi, koja je stečena ovom nezakonitom radnjom, oduzimanje akademskog zvanja i slično?

U ustavima demokratskih država u principu je zabranjena retroaktivnost zakona i drugih propisa, ali kao i u svakom drugom pravilu i ovdje postoji izuzetak koji glasi: da izuzetno, pojedine odredbe zakona, ako to zahtijeva javni interes utvrđen u postupku donošenja zakona, mogu imati povratno dejstvo. Kod svakog plagijata, očigledno je da postoji javni interes da se plagijat otkrije, utvrdi i kao takav poništi, kao i sve posljedice tog nedjela…

Apropo plagijatu u stručnoj, naučnoj i umjetničkoj djelatnosti, za autora ovog osvrta, kao dugogodišnjeg redovnog profesora Prava, na planu političko-pravnih odnosa, u praksi se pojavljuju svojevrsni “plagijati” za koji su odgovorni pojedinci i institucije koje biraju visoke funkcionere, kao i izabrani pojedinci na tim funkcijama, u svim onim pravnim situacijama kada je taj izbor izvršen očigledno protivno izričitim odredbama Ustava i protivno opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, jer je i to svojevrsna “krađa” – “krađa mandata”, zbog kojih, takođe, nastupaju višestruke negativne posljedice po cijelu društvenu zajednicu.