Crna Gora ostala bez predanog istraživača i istoričara

Prije par dana, tačnije 1. februara, u Baru je preminuo Vojislav D. Nikčević istaknuti crnogorski istoričar i specijalista za srednji vijek i arhajsku antiku.

Nikčević je rođen 1946. u Kraljevu. Školu i Katedru za opštu i teoriju književnosti završio je u Beogradu. Bio je specijalista za srednji vijek i arhajsku antiku. Istraživanjima ovih epoha bavio se od 1975. godine. U više navrata radio je u specijalističkim centrima za istraživanje u inostranstvu, posebno u Francuskoj. U časopisima od 1975. objavljivao je kraće oglede i studije.

Napisao je predgovore, komentare i rječnike za niz prevedenih djela antičkih i srednjovjekovnih autora (između ostalog – Istorija Seldžuka, Knjiga o dva principa, Spis o nastanku islama, Drevni persijski spisi, Konstantin Porfirogenet: O upravljanju carstvom, Patrijarh Nikifor: Protiv ikonoklasta, Gnostički spisi, i t.d.), kao i istorijskih istraživanja 20. vijeka (između ostalog – Žak Zeler: Počeci hrišćanstva na Balkanu, Venecia Kotas: Pozorište u Vizantiji, Kristofer Valter: Ikonografija vaseljenskih sabora u vizantijskoj tradiciji, i t.d.). Bio je stručni saradnik tokom pripreme i prevođenja Istorijskog rječnika srednjeg vijeka. Bio je član uredništava izdanja “Roman” u Crnoj Gori i “Književnost Crne Gore XII-XIX vijeka”, priredio je i opremio izdanje “Pisci slovenskog srednjeg vijeka”.

“Crnogorska nauka i kultura ostali su, nažalost, bez jednoga predanoga istraživača, istoričara čiji je istraživački opseg zahvatao neke od najznačajnijih crnogorskih tema. Generaciji autora koja je posvećeno i nesebično sebe ugradila u temelje montenegristike pripada i Vojislav D. Nikčević. Iako po obrazovanju teoretičar književnosti, Nikčević se posvetio misiji osvjetljavanja manje poznatih perioda naše prošlosti, s posebnim interesovanjem za istraživanje pozne antike i srednjega vijeka. Bavio se nekim tamnim mjestima crnogorskoga srednjovjekovlja. Našu je istoriografiju zadužio velikim poslom priređivanja 20-tomnog korpusa srednjovjekovnih izvora o Crnoj Gori – Monumenta Montenegrina. Učinio je Nikčević ono što su u drugim sredinama radili timovi autora ili ustanove i to prije vijek i po. U Crnoj Gori se, međutim, uvijek kasnilo osobito s procesom samospoznaje, što nam se i danas kao zajednici obija o glavu”, rekao je u razgovoru za CdM mr Novica Vujović, sa Fakulteta za crnogorski jezik i književnost Cetinje.

Nikčević je objavio knjige-studije: Ideološka svijest i estetski kriterijumi- Univerzitetska riječ, Nikšić 1990., Mit i ep – Obod, Cetinje 1995., Njegoš i gnoza – Obod Cetinje 1993., Gnostička kultura u Crnoj Gori – Narodna biblioteka Radosav Ljumović Podgorica 1999., Književnost Duklje i Prevalitane od III do XIV vijeka – CID Podgorica 2006., Prevalitana i Kraljevstvo Slovena – Dukljanska akademija nauka Podgorica 2008., Duklja i Prevalitana – Matica crnogorska Podgorica 2012., Duklja i Evropska Sarmatija – Matica crnogorska Podgorica 2016., Duklja i Velika Skitija – Matica crnogorska Podgorica 2017., Romani i Romeji – Crnogorska akademija nauka Podgorica 2017.

Priredio je i opremio uvodnim studijama, komentarima, listama i rječnicima ediciju Monumenta Montenegrina i zbirku dokumenata Miscellanea Slavorum.

Za ediciju ”Monumenta Montenegrina” dobio je Trinaestojulsku nagradu i tada je izjavio:

“Zadovoljan sam, zbunjen, i još se privikavam da sam dobio nagradu”. Tom prilikom je rekao da se “ne događa često da ova vrsta posla dobije odjek u javnosti”.

“Dokumenta sama nude potpuno drugačije čitanje od dosadašnjeg, jer su intonacijom, sadržajem, činjenicama koje iznose, u najvećem dijelu u potpunoj suprotnosti s onim što je do sada pisano, tvrđeno”, rekao je tada Nikčević.

O njegovom radu mr Novica Vujović dalje kaže:

“Otvarao je mnoga pitanja, priložio znatan fond građe, ponudio objašnjenja, ali, što je prirodno, sva pitanja u koja se Vojislav D. Nikčević upuštao nijesu zatvorena − ostala su njegovim nasljednicima. Trenutak kada se naša kultura oprašta od jednoga naučnika, a Vojislav D. Nikčević se svakako potvrdio, prilika je da se njegova radna istrajnost, obilazak arhiva i usmjerenost na izvore istakne svim novim naraštajima naučnika. Danas je u Crnoj Gori premalo takvih posvećenika, premalo je onih kojima je prioritet arhivska građa, depoi dokumenata i razni spomenici rasuti od morske obale do Prokletija i Ljubišnje.

Uprkos tome što je u Crnoj Gori sve manje istinskih istraživača naše prošlosti, a sve više “zaslužnih” autoriteta bez stvarnoga doprinosa koji su status stekli reklamom i medijskim majstorijama, siguran sam da će budući hroničari crnogorske naučne i kulturne emancipacije visoko vrednovati ne samo Nikčevićev minuciozni rad na objedinjavanju istorijske građe, već i njegove dragocjene studije iz oblasti crnogorske crkvene, političke i kulturne srednjovjekovne istorije”.

Ma.D.